Tiêu chuẩn chất lượng cà phê: Đôi điều cần bàn

Tiêu chuẩn cà phê, nan giải bao giờ mới giải Mặc dù, cà phê đang là mặt hàng dẫn đầu về kim ngạch xuất khẩu trong nhóm hàng nông, lâm sản. Năm 2007 cũng là năm đầu tiên kim ngạch xuất khẩu cà phê vượt kim ngạch xuất khẩu gạo với mức 13%.

Bà con có thể tải đầu đủ bộ tiêu chuẩn TCVN 4193-2005 ở đây.

Xem thêm: > Bộ tiêu chuẩn Việt Nam về cà phê

Tuy nhiên hiện nay chúng ta vẫn áp dụng cách phân loại cà phê theo tiêu chuẩn cũ, chỉ coi trọng tỷ lệ hạt đen vỡ. Điều này vừa không khuyến khích các nhà sản xuất và chế biến coi trọng chất lượng, vừa tạo điều kiện để các nhà nhập khẩu có lý do đánh tụt chất lượng các lô hàng và làm giảm uy tín chất lượng của cà phê Việt Nam. Cho nên ngay từ năm 2005, Bộ Khoa học và Công nghệ và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (NN-PTNT) đã đề ra tiêu chuẩn cà phê mới TCVN 4193-2005, phù hợp với cách phân loại của Hội đồng Cà phê thế giới nhưng quy định trên lại không có tính bắt buộc nên chưa mấy nhà sản xuất chế biến áp dụng. Sau khi có kết luận của Bộ Thương mại (cũ) bắt buộc các nhà sản xuất và chế biến phải áp dụng tiêu chuẩn TCVN 4193-2005, bắt đầu có hiệu lực từ tháng 10/2007 thì gặp phải sự phản ứng dữ dội từ phía các nhà xuất khẩu.

Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Lương Lê Phương cho biết, sẽ chưa áp dụng bắt buộc tiêu chuẩn cà phê mới này từ niên vụ 2007-2008. Bộ khuyến khích 10 DN xuất khẩu cà phê hàng đầu tham gia áp dụng trước và xây dựng các mô hình điểm về trồng, thu hái cà phê đạt tiêu chuẩn mới. Thứ trưởng Lương Lê Phương nhấn mạnh, rào cản áp dụng tiêu chuẩn mới cho cà phê chính là tập quán canh tác vốn lạc hậu, kéo dài nhiều năm qua của bà con cũng như tâm lý ngại thay đổi, nắm bắt cái mới của DN. Chính vì vậy khi ra quyết định về áp dụng TCVN 4193-2005 đã gây “sốc” cho DN và bà con nông dân.

Theo ông Đoàn Xuân Hòa, Phó Cục trưởng Cục Chế biến nông lâm sản và nghề muối, các Bộ ban hành quyết định về áp dụng tiêu chuẩn mới mà không hề có hướng dẫn. Trong khi đó, nếu triển khai ngay từ niên vụ cà phê này (2007-2008) thì phải làm từ đầu năm, ngay khi bắt đầu vụ để người trồng cà phê thực hiện.
Là đơn vị được giao nhiệm vụ soạn thảo lộ trình áp dụng TCVN 4193-2005, ngay Phó Cục trưởng Cục Trồng trọt Phan Huy Thông cũng khẳng định, việc áp dụng bắt buộc kiểm tra chất lượng cà phê xuất khẩu theo tiêu chuẩn mới trước khi thông quan ngay tại niên vụ 2007-2008 là không khả thi. Việc áp dụng tiêu chuẩn chỉ là tự nguyện. Trong khi đó, đến thời điểm này, chưa có một văn bản nào của cơ quan có thẩm quyền ban hành việc áp dụng toàn bộ hoặc một số chỉ tiêu của TCVN 4193-2005 đối với cà phê xuất khẩu.

Hơn nữa, chính mặt hàng cà phê nhân xuất khẩu cũng chưa nằm trong danh mục sản phẩm, hàng hoá phải kiểm tra chất lượng, mà việc này phải do Bộ Khoa học Công nghệ trình lên để Thủ tướng Chính phủ bổ sung vào Pháp lệnh Chất lượng hàng hoá và Nghị định 179/2006/NĐ-CP. Đó là chưa kể, Bộ này vẫn đang rà soát lại TCVN 4193-2005 cho phù hợp với tiêu chuẩn cà phê nhân quốc tế ISO 10470. Một số chỉ tiêu trong tiêu chuẩn mới còn thay đổi.

Theo ông Đoàn Triệu Nhạn – Phó Chủ tịch Hiệp hội Cà phê ca cao Việt Nam (Vicofa), tiêu chuẩn mới khó áp dụng khi chưa có sức mạnh hỗ trợ của Nhà nước, nhận thức của cộng đồng DN và người dân.

Chưa kể, việc các nhà nhập khẩu vẫn chấp thuận cà phê dựa theo cách phân loại cũ của Việt Nam cũng là điều cản trở DN và người dân triển khai TCVN 4193-2005. “Nếu đồng loạt áp dụng kiểm tra chất lượng cà phê theo tiêu chuẩn mới cho niên vụ 2007-2008 sẽ làm đảo lộn kế hoạch xuất khẩu cà phê, đặc biệt với các hợp đồng đã ký”, ông Thông nhấn mạnh.

Trong quy chuẩn kỹ thuật về cà phê xuất khẩu Việt Nam, Cục Trồng trọt (Bộ NN-PTNT) cho biết, sẽ đưa ra lộ trình cụ thể về việc áp dụng. Trước khi chính thức ban hành, dự thảo quy chuẩn sẽ được gửi về các địa phương, Vicofa và DN, các tổ chức quốc tế và DN nhập khẩu… để xin ý kiến. Quy chuẩn này sẽ nêu rõ nhiệm vụ của địa phương trong việc rà soát diện tích cà phê hiện có, ban hành quy chuẩn kỹ thuật trồng trọt, có chính sách khuyến khích, hỗ trợ và kiểm soát người dân thực hiện.

ông Đoàn Triệu Nhạn cho biết, hiện cả nước có khoảng 140 DN xuất khẩu cà phê. Có một sự khác biệt rõ rệt giữa một bên là các DN lớn, đầu tư máy móc trang thiết bị hiện đại và một bên là các DN nhỏ, xuất khẩu có khi chỉ được 1 container/năm. Ngược lại, 10 DN lớn hàng đầu lại chiếm tới 60-70% lượng cà phê xuất khẩu của cả nước, với số lượng lớn lên tới 180.000-200.000 tấn/năm. “Chỉ cần 10 DN xuất khẩu cà phê lớn nhất đứng ra áp dụng tiêu chuẩn mới đã là rất tốt”, ông Nhạn nhận xét. ông giải thích, ở các DN lớn có thương hiệu nổi tiếng như Vinacafe, Cà phê Biên Hòa, Cà phê Trung Nguyên hay Intimex, trang thiết bị đến nay hoàn toàn đủ điều kiện để triển khai TCVN 4193-2005.

Thời gian tới, Bộ NN-PTNT cùng Vicofa sẽ tổ chức cuộc họp mời lãnh đạo UBND một số địa phương, cùng các DN lớn để khuyến khích họ tham gia. Thứ trưởng Lương Lê Phương nói rằng sẽ xây dựng cơ chế hỗ trợ cụ thể cho các DN này nếu áp dụng theo tiêu chuẩn mới.

Trước mắt, sẽ áp dụng một số chỉ tiêu mới ngay như độ ẩm (dưới 12,5% và tiến tới 12% theo ISO 10470); tạp chất (còn 0,1-0,5% thay vì 0,5-1% như hiện nay); hạt mốc (dưới 5 hạt); tỷ lệ hạt xanh (dưới 10% số hạt dưới sàng 12)… Theo cách tính lỗi, đảm bảo số lỗi giảm còn dưới 250. Đại diện Vicofa, các cục chuyên ngành của Bộ NN-PTNT đều nhận xét, triển khai áp dụng một số chỉ tiêu trên sẽ không khó vì các DN lớn thừa điều kiện thực hiện.

>> Tiêu chuẩn hóa cà phê xuất khẩu, bao giờ?