Cần đầu tư “xứng tầm” cho cây cà phê

Theo Thứ trưởng Bộ NN-PTNT Bùi Bá Bổng, dự thảo quy hoạch phát triển cây cà phê đến năm 2020 và tầm nhìn 2030 sẽ sớm được trình Thủ tướng Chính phủ xem xét, phê duyệt . Với quy hoạch này, cây cà phê sẽ có cơ hội được đầu tư xứng tầm để đón đầu nhu cầu sử dụng cà phê trên thế giới đang ngày càng lớn…

Giá cà phê những ngày qua luôn cao ngất ngưởng (trên dưới 46 triệu đ/tấn, gấp đôi năm 2010) đang tạo khí thế hừng hực cho hàng trăm doanh nghiệp, hàng triệu nông dân vùng đất Tây Nguyên và Đông Nam bộ ngập đầy nắng gió, điều này hẳn ai cũng biết. Nhưng nhiều người sẽ rất ngạc nhiên khi biết rằng, dù ngành cà phê Việt Nam có lịch sử tới 154 năm, đồng thời là nước có sản lượng và số lượng cà phê xuất khẩu đứng thứ 2 thế giới (sau Braxin); đứng số 1 thế giới về xuất khẩu cà phê Robusta (cà phê vối) và thu về ngoại tệ rất lớn chỉ sau lúa gạo (trên dưới 2 tỷ USD/năm); vậy mà đến giờ nó vẫn chưa có được quy hoạch phát triển do cấp có thẩm quyền phê duyệt!

Theo TS Hoàng Quốc Tuấn – GĐ Trung tâm Quy hoạch nông nghiệp (Phân viện Quy hoạch và Thiết kế nông nghiệp miền Nam), cũng vì thiếu quy hoạch nên ngành cà phê Việt Nam có tăng trưởng cao nhưng lại thiếu ổn định và bền vững, luôn tiềm ẩn nhiều rủi ro trước biến động của khí hậu, thời tiết, sâu bệnh và thị trường. Ngành hàng này cũng không được quan tâm nhiều đến chỉ tiêu chất lượng, chi phí sản xuất tăng cao làm giảm mạnh sức cạnh tranh; đồng thời chuỗi giá trị ngành hàng cà phê từ sản xuất – thu mua – chế biến – bảo quản đến tiêu thụ chưa có sự gắn kết chặt chẽ… Đứng trước nhu cầu cần phải có sự đột phá trong khâu chính sách, quy hoạch, để từ đó đầu tư xứng đáng cho ngành hàng quan trọng này, Phó Thủ tướng Nguyễn Sinh Hùng đã có ý kiến giao cho Bộ NN-PTNT chủ trì xây dựng trình Thủ tướng “Quy hoạch phát triển ngành cà phê Việt Nam đến năm 2020 và tầm nhìn 2030”.

Ông Hoàng Quốc Tuấn cho biết, Trung tâm Quy hoạch nông nghiệp được Bộ NN-PTNT giao cho nhiệm vụ trên và hiện cơ bản nội dung đã được Trung tâm hoàn tất. Theo đó, đến năm 2020, tổng diện tích trồng cà phê của Việt Nam sẽ là 500.000 ha, năng suất 2,3 tấn/ha, tổng sản lượng 1,11 triệu tấn. Tổng công suất thiết kế các cơ sở chế biến cà phê tiêu dùng (cà phê bột, hoà tan, 3 trong 1) đạt 110.000 – 115.000 tấn sản phẩm/năm. Tổng giá trị sản lượng các sản phẩm cà phê (cà phê nhân xuất khẩu và tiêu dùng) theo giá dự báo đạt 45.000 – 48.000 tỷ đồng. Xuất khẩu (cà phê nhân và sản phẩm cà phê tiêu dùng) đạt 2,1 – 2,2 tỷ USD.

Tuy nhiên, nhiều chuyên gia đầu ngành cà phê đã cho rằng, Việt Nam có tiềm năng rất lớn để có thể thay đổi một số chỉ tiêu như bản quy hoạch nêu. Cụ thể, theo ông Đoàn Đình Thiêm – Chủ tịch HĐQT Tổng Cty Cà phê Việt Nam thì: “Chúng tôi qua Châu Âu toàn thấy cà phê Việt Nam đóng bao được họ nhập về, sau đó chế biến mang thương hiệu của họ và bán với giá rất cao. Vậy tại sao ta không đẩy mạnh sản phẩm cà phê chế biến sâu để tạo giá trị gia tăng, tạo thương hiệu như họ?”. Về vấn đề này, ông Lương Văn Tự – Chủ tịch Hiệp hội cà phê – ca cao Việt Nam cho rằng, thị trường cho cà phê chế biến của Việt Nam sắp tới sẽ là Trung Quốc và các nước Asean. “Đây là thị trường vô cùng tiềm năng vì giới trẻ của các nước kinh tế đang nổi này có xu hướng sử dụng cà phê rất lớn, trong khi thị trường Châu Âu và Mỹ đã bão hoà” – ông Tự nói.

Về vấn đề năng suất cà phê, ông Nguyễn Văn Trương, Phó TGĐ Tổng Cty cà phê Việt Nam nhận định, bản quy hoạch cần phải đặt mục tiêu cao hơn nữa mới xứng với tiềm năng. “Hiện Việt Nam có nhiều giống mới cho năng suất 3 – 4 tấn/ha, vậy tại sao chỉ đặt mục tiêu 2020 năng suất có 2,3 tấn/ha thôi?”. Liên quan đến những băn khoăn về nguồn vốn lên tới 15.000 tỷ đồng để tái canh gần 180.000 ha diện tích cà phê già cỗi, nâng cấp hệ thống thuỷ lợi, giao thông, điện…, ông Lương Văn Tự đề xuất, ngoài nguồn kinh phí của nhà nước, Việt Nam nên có chính sách thu phí xuất khẩu (có thể 10 USD/tấn) nếu giá cà phê thị trường thế giới từ 1.800-1.900 USD/tấn trở lên. “Làm điều này, ngành cà phê Việt Nam sẽ có khoảng 10 triệu USD/năm để tái đầu tư và phát triển một cách thực sự bài bản và bền vững” – ông Tự nói.

Riêng về vấn đề thị trường, một số chuyên gia cũng dẫn nguồn nghiên cứu quốc tế khẳng định, trong 10 năm tới, tiêu dùng cà phê thế giới sẽ tăng thêm 30 triệu bao (130 triệu bao lên 160 triệu bao), vì thế sẽ là cơ hội tốt nếu ngành cà phê Việt Nam biết phát huy lợi thế của mình. Đặc biệt, loại cà phê chè (Arabica) được trồng chủ yếu ở Baraxin, Colombia… đang có giá rất cao (khoảng 5.850 USD/tấn), trong khi đó loại cà phê vối (Robusta) được trồng chủ yếu ở Việt Nam giá chưa đạt phân nửa (khoảng 2.400 USD/tấn). Vì thế, định hướng quy hoạch cũng được các chuyên gia lưu ý phải đẩy mạnh phát triển diện tích trồng cà phê Arabica, đặc biệt là ở Lâm Đồng, Sơn La, Lào Cai, Điện Biên, nơi có độ cao và khí hậu phù hợp với loại cây này.