Hầu hết những người uống cà phê đều không có một sự hiểu biết thấu đáo về chất caffeine. Nó không chỉ là một chất kích thích gây hưng phấn, nó có những tác động khác nhau lên những người dùng khác nhau, ở các mức hấp thu khác nhau. Thậm chí, những tác động đó còn khác nhau theo chu kỳ thời gian. Tuy nhiên, nếu biết cách, chúng ta có thể sử dụng caffeine một cách tích cực, có ích cho cơ thể!
Ảnh hưởng của caffeine lên não bộ
Mỗi sáng thức dậy, những nơ – ron thần kinh trong não bạn sẽ bị đốt cháy. Sau khi cháy, chúng sẽ sản sinh ra chất adenosine. Hệ thống nơ – ron thần kinh sẽ kiểm soát lượng adenosine thông qua một cơ quan cảm nhận (receptor). Thông thường, khi lượng adenosine đạt đến một mức nhất định, cơ thể bạn sẽ ra dấu hiệu cần được nghỉ ngơi. Sau khi tiếp nhận caffeine vào cơ thể, lấy ví dụ như 100mg – tương đương với một cốc cà phê bình thường chúng ta uống hằng ngày, chất này sẽ “giả dạng” làm adenosine và tìm tới các cơ quan cảm nhận để tiến hành phản ứng. Do có cấu tạo giống nhau, cơ quan cảm nhận sẽ chấp nhận caffeine và xem nó như là chất adenosine thật.
Không chỉ phản ứng với các cơ quan cảm nhận, caffeine còn gắn chặt vào đó và “khóa” chức năng đo nồng độ adenosine của các cơ quan này. Khi ấy, các chất kích thích tự nhiên trong não bộ như là dopamine và glutamate sẽ thoải mái làm việc một cách tự do, qua đó kích thích sự phấn chấn và giảm cảm giác mệt mỏi của cơ thể. Tuy mức độ năng lượng của cơ thể còn phụ thuộc vào một số hợp chất khác – ví dụ như GABA – nhưng caffeine chính là “quân tiên phong” ngăn chặn não bộ phát ra các thông báo cần được nghỉ ngơi. Đọc tới đây chắc hẳn những ai thường xuyên phải thức khuya sẽ rất hứng thú và kỳ vọng vào caffeine, nhưng thật sự tác động caffeine không mạnh đến thế. Nó không thể giúp chúng ta thức trắng đêm ngày này qua ngày khác, mà chỉ có thể xua đi cảm giác buồn ngủ trong chốc lát vào buổi sáng mà thôi.
Caffeine kích thích tốc độ nhưng không kích thích kỹ năng của bạn
Có một sự thống nhất chung giữa các nghiên cứu về caffeine rằng nó giúp tăng cường năng suất lao động ở một số loại hình công việc nhất định. Đối với những công việc trực quan – tức là không cần những suy nghĩ hay tư duy trừu tượng – caffeine nâng cao năng suất và chất lượng công việc. Chất này còn chứng tỏ khả năng của nó trong việc giúp tăng cường trí nhớ, đặc biệt là các loại trí nhớ tường thuật ngắn hạn, ví dụ như một sinh viên sử dụng caffeine để nhớ các câu trả lời của bài kiểm tra.
Trong một nghiên cứu khác, caffeine cho thấy nó có tác dụng đối với những người hành động theo bản năng – tức là chấp nhận hi sinh sự chính xác và chất lượng để có tốc độ. Như vậy, khi muốn dùng caffeine để cải thiện năng suất lao động, bạn cần nhớ nó chỉ gia tăng tốc độ chứ không gia tăng hiệu quả làm việc.
Sự ảnh hưởng, khả năng hấp thụ và những cơn đau đầu
Sự ảnh hưởng của caffeine khác nhau tuỳ theo thể trạng từng người, do gien và các yếu tố khác quyết định. Thời gian trung bình để cơ thể hoà tan 50% lượng caffeine đưa vào là từ 5 – 6 giờ. Đối với người hút thuốc lá, cơ thể cần từ 2 – 3 giờ để xử lý lượng caffeine đó, điều này giải thích tại sao người nghiện thuốc lá thường uống nhiều cà phê hơn và cũng cảm thấy bồn chồn lo lắng nhiều hơn do họ không nhận thức được cơ thể sẽ hoạt động như thế nào khi thiếu thuốc lá.
Khi một người bắt đầu uống cà phê, cơ thể và trí não sẽ hình thành cơ chế hấp thụ và chấp nhận caffeine với thời gian trung bình là từ 7 – 12 ngày. Cách thức hình thành cơ chế hấp thụ chưa được giải thích rõ, song một số nhà nghiên cứu cho rằng não bộ sẽ cố gắng đưa cơ thể về trạng thái bình thường bằng việc sản sinh ra nhiều cơ quan cảm nhận adenosine hơn. Tuy nhiên, tiếp nhận caffeine thường xuyên cũng làm giảm số lượng cơ quan cảm nhận chất norepinephrine, có họ hàng với adrenaline – một chất làm tăng cảm giác phấn chấn.
Nghiện caffeine là một chuyện, cai caffeine lại là chuyện khác. Cơ thể bạn sẽ cảm nhận ngay với sự thiếu caffeine chỉ từ 12 – 24 giờ sau lần uống cà phê cuối cùng. Lời giải thích rất đơn giản: não của bạn đã quen làm việc khi có caffeine, vậy mà giờ đây bỗng nhiên nó phải hoạt động trong một môi trường hoàn toàn khác. Kết quả là những cơn đau đầu ập đến – một triệu chứng chung của hầu hết những người cố gắng cai caffeine. Nghiêm trọng hơn là suy nhược, mệt mỏi, hôn mê, cáu bẳn, buồn nôn và đau cơ. Thông thường thì bạn sẽ vượt qua những triệu chứng trên sau khoảng 10 ngày cai caffeine, tuỳ theo thể trạng của bạn và một số yếu tố khác.
Như vậy, việc làm dụng caffeine chưa hẳn đã đem lại kết quả như mong đợi. Để chống lại cơn buồn ngủ buổi sáng, thay vì làm bạn với những tách cà phê, cách tốt nhất là đi bộ và tập các động tác hít thở để giúp trí não tỉnh táo, sẵn sàng cho một ngày làm việc mới.
