Cà phê là sản phẩm chủ lực của Đắk Lắk, mỗi năm sản xuất khoảng 400.000 tấn nhân, xuất khẩu đạt giá trị trên 550 triệu USD, chiếm khoảng 45% sản lượng, 50% giá trị kim ngạch xuất khẩu của cả nước.
Hiện nay, diện tích cà phê của Đắk Lắk đã đạt ngưỡng, không thể mở rộng thêm nữa. Mở rộng sẽ phải “ăn” vào rừng, hoặc phải canh tác trên vùng đất xấu, không phù hợp với sinh thái cà phê.
Năng suất cà phê Robusta của Đắk Lắk cũng đã đạt mức cao nhất thế giới: Trên 2,5 tấn/ha, có nhiều diện tích đạt trên 5 tấn/ha. Việc tăng thêm năng suất là khó, nhưng các chuyên gia về cà phê cũng khuyến cáo: Không nên tập trung mọi giá để tăng năng suất thêm nữa, vì càng tìm cách vắt kiệt sức cây cà phê cho từng vụ thu hoạch thì chu kỳ kinh tế của nó sẽ giảm (giảm tuổi thọ của cây).
Vì vậy, con đường để nâng cao giá trị cà phê của Đắk Lắk chỉ có thể là sản xuất ra cà phê chất lượng cao, cà phê sạch, để tăng giá bán hoặc là chế biến thành cà phê bột, cà phê hòa tan và các sản phẩm khác rồi mới tiêu thụ. Đắk Lắk đã có những mô hình làm tốt việc này.
Công ty cà phê Thắng Lợi là một điển hình về sản xuất cà phê sạch, chất lượng cao. Chỉ bón phân vi sinh, không bón phân hóa học, thu hoạch khi đã chín đỏ, chế biến ướt, phơi sấy tốt, nên giá bán cao hơn mặt bằng thị trường từ 100 – 150USD/tấn.
Công ty cà phê Trung Nguyên, Công ty An Thái… là những doanh nghiệp điển hình về chế biến cà phê bột, cà phê hòa tan để tiêu thụ nội địa và xuất khẩu, thu lãi gấp 2 – 3 lần so với bán cà phê hạt. Thế nhưng hiện nay ở Đắk Lắk, làm được như Công ty cà phê Thắng Lợi chỉ mới có một vài… Cả tỉnh cũng chỉ mới có 11% sản lượng cà phê được chế biến thành bột hoặc hòa tan trước khi đem bán.
Và vì vậy để nâng cao được giá trị của cây cà phê, không có cách nào khác Đắk Lắk phải xây dựng được nhiều mô hình như Thắng Lợi, phải có thêm những Trung Nguyên, An Thái khác nữa. Theo chúng tôi, đây cũng là hướng tư duy để Đắk Lắk có chính sách hỗ trợ doanh nghiệp đầu tư mạnh mẽ cho khâu chế biến, tạo ra nhiều đồ ăn, thức uống có liên quan đến cà phê. Phải chăng đó cũng là cách để Đắk Lắk có bước phát triển đột phá trong những năm tới?
