Thế giới đã thay đổi, bởi loại đồ uống có tên là Cà phê. Nhưng nói cho chính xác hơn thì thứ đang làm gần như cả thế giới trở thành con nghiện là caffeine.
Nó giống như việc bơm trực tiếp năng lượng vào cơ thể bạn, Lee Murphy hét lên giữa tiếng nhạc ầm ĩ của một sàn nhảy ở London. Mỗi bàn tay của Lee cầm một lon nước tăng lực Red Bull.
Với Lee Murphy và những người khách hàng khác của quán bar mở cửa thâu đêm suốt sáng trên khắp thế giới, chưa kể đến các vận động viên chạy marathon, các vận động viên xe đạp leo núi, các phi công chiến đấu, các sinh viên trong giai đoạn ôn thi tốt nghiệp, các lái xe tải đường dài hi vọng mình có thể tiếp tục chạy thêm 160 km nữa trước khi đi ngủ thì những lon nước đóng hộp này là tiên dược.
Tuy nhiên không phải ai trong số họ cũng biết thứ thật sự làm nên những lon nước chẳng phải là loại dược liệu thần kỳ gì. Nó đơn giản chỉ là chất kích thích cổ xưa nhất của nhân loại mang tên caffeine. Lượng caffeine có trong lon 0.25l Red Bull bằng ba lần lượng caffeine có trong lon 0.35l soda.
Tác dụng của những thứ đồ uống có chứa chất caffeine là được biết tới trong nhiều thế kỷ nay. Chúng giúp con người có thêm năng lượng và khiến họ tỉnh táo hơn. Cũng chính khả năng này giúp caffeine trở thành chất kích thích phổ biến nhất thế giới. Nó thậm chí vượt mặt cả những chất kích thích vốn vẫn được ưa thích như nicotine hay rượu.
Nó không chỉ là thành phần cơ bản của một ly soda hay espresso mà còn góp mặt trong cả những viên thuốc ăn kiên và thuốc giảm đau. Và caffeine cũng là chất kích thích gây nghiện duy nhất mà chúng ta không cấm cản con cái đưa vào trong cơ thể (trong những ly soda và trong những thanh chocolate). Thực tế, hầu hết trẻ em của thế giới ra đời với một lượng caffeine nhất định có trong cơ thể mẹ của chúng, trong quá trình mang thai, đã uống những ly latte khi tán gẫu với chị em bạn bè.
Thế giới đã và đang thuộc về caffeine. Nói thế chắc không ngoa. Sau Red Bull là vô khối những cái tên như Red Devil, Roaring Lion, RockStar, Go fast, và Whoop Ass. Mỗi ngày, thế giới lại có thêm rất nhiều quán cà phê mọc lên. Caffeine tựa như cái vòi bạch tuộc vươn tới khắp mọi nơi, từ hang cũng ngõ hẻm tới những vị trí đắc địa nhất.
Chẳng nói đâu xa, ngay ở Việt Nam, khi Trung Nguyên chưa kịp cũ thì những cái tên khác như Gloria Jeans, Segafredo Zanetti, High Land đã tiểm ngôi.
Trung Bình mỗi ngày, Starbuck lại mở thêm 4 cửa hàng ở đâu đó trên thế giới và thuê thêm 200 nhân công. Thậm chí, thương hiệu này còn đang chuẫn bị mở thêm cửa hàng trong khu để xe của một cửa hàng Starbuck. Đây tất nhiên không phải là chuyện đùa. Nó là một minh chứng hùng hồn nữa cho việc con bạch tuộc caffeine đang thống trị thế giới.
Cách đây 200 năm, con người đã phát hiện ra cảm giác hưng phấn họ có được từ việc uống trà và cà phê là do alkeloid – một chất gồm có théophylin mang lại. Họ chất kích thích này xuất hiện một cách tự nhiên trong các loại lá, hạt và quả của trà, cà phê, ca cao, cây Kola và hơn 60 loại cây khác. Nó từng được Lão Tử giới thiệu với các môn đệ của mình như một loại thuốc trường sinh.
Vào khoảng 1820, một nhà khoa học người Đức tên là Frieldieb Ferdinand Runge đã chiếc tách thành công chất này từ cà phê. Chất này sau đó đã được đặc tên là caffeine, nghĩa là thứ được tìm thấy trong cà phê. Tới năm 1838, các nhà hoá học đã nhận thấy rằng thành phần có tác dụng giúp tỉnh ngủ có trong trà là cùng một loại với chất caffeine của Runge. Tới cuối thế kỷ 19, vẫn chất kích thích đó được tìm thấy trong những hạt kola và trong cacao.
Có thể nói cà phê là nguyên tố không thể thiếu được cho phương trình mà kết quả của nó là cuộc cách mạng công nghiệp. Việc sử dụng rộng rãi những đồ uống có chứa cà phê – thay thế cho thứ đồ uống phổ biến bấy giờ là bia – đã giúp kinh tế nhân loại chuyển đổi dễ dàng từ dạng thức nông trại sang nhà máy. Việc đun nước để pha cà phê hoặc trà giúp giảm khả năng lây lan bệnh dịch ở các công nhân trong những thành phố đông đúc. Bênh cạnh đó, với con người, trước cách mạng công nghiệp,hoạt động ăn, ngủ, làm việc là chủ yếu dựa vào mùa và ông mặt trời.
Việc thay đổi lịch làm việc, từ theo ánh sáng mặt trời sang theo ánh sáng của đèn điện, đòi hỏi phải có thứ gì đó giúp người ta tỉnh táo, không bị ngủ gật bên những chiếc máy chạy đều đều. Rõ ràng, nếu không có cà phê, thuật ngữ 24/7 sẽ là một điều gì đó hoàn toàn xa lạ và mới mẻ.
Nhiều nhà khoa học cho rằng sự can thiệp của caffeine vào adenosine – một chất hoá học có trong cơ thể hoạt động như một loại thuốc ngủ tự nhiên – chính là thứ giúp khai sinh ra những phát minh, định lý khoa học. Cụ thể caffeine khi vào cơ thể sẽ chặn đứng hiệu ứng gây buồn ngủ của hợp chất adenosine.
Việc này vô hình chung khiến cho caffeine trở thành cứu cánh của các sinh viên, các học giả có thói quen nhốt mình trong phòng thí nghiệm tới ba giờ sáng. Paul Erdós, một nhà khoa học người Hungary, đã trở nên nổi tiếng khi tuyên bố: “Nhà toán học là một cỗ máy mà đầu vào là những giọt cà phê đắng còn đầu ra là những định lý.”
Khả năng ngăn cản cơn buồn ngủ cũng khiến caffeine trở thành thứ được những người phải đi xa ưa thích. Trong cuốn The Caffeine Advantage, tác giả đưa ra một cách hữu hiệu giúp tỉnh táo sau một chuyến đi dài là: kiêng khem cà phê trong một vài ngày trước và khi đang đi, rồi đưa vào cơ thể những lượng nhỏ cà phê và trà vào ngày bạn tới nơi cần đến.
Caffeine giúp con người kiểm soát được sự tỉnh táo của cơ thể. Nhưng tất nhiên cái gì cũng có giá riêng của nó. Cơ thể, nếu không được đi ngủ – theo tính toán trước đây của các nhà khoa học là tam giờ mỗi ngày – sẽ không thể hoạt động ở mức tốt nhất, cả về tinh thần lẫn thể chất và tình cảm. Thêm nữa, nguyên nhân chính để mọi người viện tới cà phê là kiếm tìm sự tỉnh táo, nhưng đôi khi sự tỉnh táo mà chúng ta cần lại là xuất phát chính từ việc sử dụng caffeine sai liều lượng, cách thức.
Nhưng đó là kết kuận dành cho một chữ “quá” trong liều lượng. Mà trong thuật ngữ liều lượng, bất kỳ thứ gì quá đều không tốt. Các nghiên cứu khoa học đều đã chứng minh rằng caffeine là chất tốt. Nó khích lệ hệ thần kinh trung ương. Tăng cường các hoạt động thể chất. Nó cũng như một loại thuốc lợi tiểu và là cứu cánh cho những người huyết áp thấp.
Caffeine còn giúp giảm đau, ngăn cản những cơn đau nữa đầu, giảm thiểu triệu chứng hen suyễn và giúp tăng cường cảm giác khi thực hiện những nhiệm vụ đòi hỏi tập trung cao như lái xe, lái máy bay hay giải toán hoặc nhập dữ liệu.
Vâng, có lẽ caffeine sẽ vẫn tốt như nó vốn thế, nếu như không phải mỗi đêm, ở đâu đó trên thế giới lại có vô số Lee Murphy quay cuồng theo những điệu nhạc và ánh đèn nhờ một hợp chất mang tên caffeine.
>> Uống cà phê thế nào cho đúng cách?
Theo Tạp Chí Sành Điệu
