Hoa mào gà đỏ vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt trừ thấp, lương huyết, chỉ huyết, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như xích bạch lỵ.
Hoa mào gà còn gọi là mồng gà, kê quan hoa, kê công hoa, kê cốt tử hoa, lão lai thiểu…, có tên khoa học là Celosia cristata L. Cây mào gà là một loại thân thảo sống lâu năm, cao từ 30 – 100cm. Thân màu đỏ, mọc đứng, có cành nhẵn. Lá mọc so le, có cuống, phiến lá nguyên, hình trứng, đầu nhọn, phía gốc to rộng hơn, màu xanh nhạt, gân lá đỏ, mép nguyên.
Theo Đông y, hoa mào gà đỏ vị ngọt, tính mát, có công dụng thanh nhiệt trừ thấp, lương huyết, chỉ huyết, thường được dùng để chữa các chứng bệnh như xích bạch lỵ (bệnh lỵ trực khuẩn hoặc amip), trĩ lậu hạ huyết (trĩ xuất huyết), thổ huyết (nôn ra máu), khạc huyết (ho ra máu), tỵ nục (chảy máu mũi), huyết lâm (đái buốt và ra máu), băng lậu (rong huyết, rong kinh, băng huyết), đới hạ (khí hư), di tinh, đái dưỡng trấp…
Hoa mào gà chữa một số bệnh như sau:
– Chữa khạc ra huyết: Hoa mào gà trắng 30g, trắc bá diệp 30g, cỏ nhọ nồi 30g, sắc uống, hoặc hoa mào gà tươi 24g, rễ cỏ tranh tươi 30g, sắc uống, hoặc hoa mào gà trắng tươi 15 – 24g (loại khô dùng 6 – 15g) hầm với phổi lợn ăn.
– Chữa thổ huyết: Hoa mào gà đỏ sao giấm tán vụn, uống mỗi lần 6g, mỗi ngày 2 lần với nước ấm hoặc hoa mào gà (dùng cả cây) lượng vừa đủ, sắc uống, hoặc hoa mào gà trắng sao giấm tán vụn, uống mỗi lần 6g với một chút rượu, hoặc hoa mào gà trắng tươi 15 – 24g (loại khô dùng 6 – 15g) hầm với phổi lợn lượng vừa đủ trong 1 giờ rồi chia ăn vài ba lần trong ngày.
– Chữa xích bạch lỵ: Dùng hoa mào gà đỏ sắc với rượu uống. Xích lỵ (phân có máu) dùng hoa màu đỏ. Bạch lỵ (phân chỉ có nhày) dùng hoa màu trắng.
– Chữa cao huyết áp: Hoa mào gà 3 – 4 cái, hồng táo 10 quả, sắc uống hàng ngày.
– Chữa đại tiện ra máu: Hoa mào gà sao cháy tán bột, uống mỗi lần 6 – 9g, mỗi ngày uống 2 – 3 lần, hoặc hoa mào gà trắng 15g, phòng phong 6g, tông lư thán 10g, sắc uống, hoặc hoa mào gà 30g, ngải diệp 30g sao đen, sắc uống.
– Chữa trĩ lở loét: Hoa mào gà 3g, ngũ bội tử 3g, một chút băng phiến, tất cả tán bột, trộn với mật lợn rồi bôi lên vùng loét.
– Chữa kinh nguyệt quá nhiều (đa kinh): Hoa mào gà lượng vừa đủ, sấy khô tán bột, uống mỗi lần 6g khi bụng đói với một chút rượu, hoặc hoa mào gà sao cháy tán bột uống mỗi lần 6 – 9 g với nước ấm, hoặc hoa mào gà trắng sấy khô tán bột, uống mỗi ngày 2 lần mỗi lần 6g với một chút rượu vang hoặc nước ấm.
– Chữa bạch đới (khí hư màu trắng) dùng hoa mào gà trắng, xích đới (khí hư có màu đỏ) dùng hoa mào gà đỏ, sấy khô tán bột, mỗi ngày uống 9g vào sáng sớm khi bụng đói.
– Chữa băng lậu: Hoa mào gà đỏ sao giấm 12g, ngải cứu thán 4,5g, sắc đặc, pha thêm một chút đường đỏ uống.
– Chữa mày đay: Hoa mào gà dùng cả cây sắc uống và ngâm rửa, nếu nốt sẩn màu đỏ thì dùng hoa màu đỏ, nếu sắc trắng thì dùng hoa màu trắng, hoặc hoa mào gà (cả cây) và thương nhĩ thảo lượng vừa đủ, sắc lấy nước ngâm rửa.
– Chữa di tinh: Hoa mào gà trắng 30g, Kim ti thảo (Melica scabrosa Trin) 15g, Kim anh tử 15g, sắc uống.
– Chữa đau bụng sau khi sinh: Hoa mào gà trắng 30g sắc với rượu vàng uống.
