Khác với nhiều năm trước, do ảnh hưởng của đợt không khí lạnh phía Bắc và cơn bão số 1 năm 2013 trên biển đông nên những ngày đầu năm 2013, Tây Nguyên lại có mưa và khá lạnh. Lượng mưa không lớn và không đều nhưng trung bình khoảng 30 – 40 mm, đủ thay đổi nhiều quá trình sinh trưởng, sinh lý của cây vốn từ lâu đã thích nghi với thời tiết khô kiệt.
HIỆN TƯỢNG THỜI TIẾT DỊ THƯỜNG
Bên cạnh những cơn mưa trái mùa không mong đợi, các tỉnh Tây Nguyên, nhất là Đăk Lăk đang trải qua hạn hán. Lượng mưa năm nay thấp hơn trung bình nhiều năm đến 30%, nhất là các huyện phía đông như Lăk, Ea Kar, M’Đrăk. Các hồ chứa khu vực này lại thường nhỏ, chỉ tích trữ nước hàng năm một nên nguy cơ hạn hán nặng. Hơn thế nữa, mưa ít nhưng lại mưa lai rai xen kẽ không chỉ xảy ra trong mấy ngày gần đây mà cả trong tháng 12.
Ngoài thời tiết, niên vụ cà phê, hồ tiêu năm 2013 cũng có nhiều điểm khác biệt. Với cà phê niên vụ trước (2012) là năm mất mùa, năng suất giảm đến 30%. Bởi mất mùa nên vườn cà phê nhìn chung không bị suy kiệt, nhiều vườn vẫn có bộ lá xanh tốt. Do khô hạn xen kẽ, độ ẩm không khí cao nên nhiều vườn bị rệp sáp và các loại nấm như gỉ sắt, nấm hồng gây hại.
Với hồ tiêu năm 2012 tiếp tục có giá cao nên diện tích mới mở tăng thêm nhiều, trên cả diện tích được khuyến cáo không nên trống tiêu. Giá cao nên hồ tiêu cũng nhận được sự chăm sóc thái quá, lạm dụng phân hóa học và thuốc BVTV nên nguy cơ xảy ra dịch hại rất cao.
CHĂM SÓC CÀ PHÊ
Với những đặc điểm nêu trên nên, các chủ vườn cà phê năm nay muốn đạt năng suất hiệu quả cao đòi hỏi việc chăm sóc phải có sự vận dụng linh hoạt tùy điều kiện của từng vùng, từng vườn cụ thể. Ví dụ hiện tượng dị thường của thời tiết nêu trên gây hại không nhiều cho các vườn cà phê Cư M’Gar, Buôn Hồ nhưng lại gây hại nặng cho vùng Ea Kar, Krông Pach.
Tưới nước: Năm nay do có mưa xen kẽ nên một số vườn đã trổ hoa sớm buộc nhà vườn phải tưới theo để duy trì số hoa ấy, một số lại không tưới để cho số hoa ra “lạc” chết đi tập trung cho hoa đợt sau. Với những vườn pha sỏi, thường bị khô hạn thì dù có mưa hay không mưa, dù có trổ hoa đợt trước hay không thì việc tưới nước ngay sau mưa lúc này là cần thiết để đủ nước cho cây bung hoa. Với những vườn toàn đất bazan thì nếu không chuẩn bị kịp thì có thể chậm tưới sau đợt mưa vừa rồi 4 – 5 ngày, đành chấp nhận cây ra hoa 2 đợt, nhưng không nên chậm hơn nữa
Phòng trừ rệp sáp, gỉ sắt: Những năm trước đây, việc phòng trừ rệp sáp thường được tiến hành ngay sau khi cắt tỉa cành lá sau thu hoạch, hoặc kết hợp với đợt tưới đầu. Năm nay thường tiến hành trễ do sau thu hoạch cà phê vẫn có bộ lá tốt. Việc phun thuốc phòng trừ rệp sáp, bệnh gỉ sắt không được tiến hành tại thời điểm bung hoa mà phải trước đó ít nhất 5 ngày hoặc sau đó 10 ngày.
Bón phân: Muốn có năng suất 3 – 4 tấn/ha thì 4 tháng mùa khô cần bón 500 – 600 gr/gốc NPK loại chuyên dùng cho cà phê mùa khô nên chia làm 2 lần bón. Với những vườn sau thu hoạch vẫn còn sung, bộ lá còn xanh tốt thì đợt 1 chỉ nên bón 200 gr/gốc, đợt 2 bón 300 gr/gốc. Với những vườn vụ trước cho năng suất cao thì phải bón 300 gr/gốc cho mỗi đợt.
Lúc này cũng chưa cần thiết phải sử dụng phân bón hữu cơ mà việc bón phân hữu cơ nên sử dụng vào đầu mùa mưa.
CHĂM SÓC HỒ TIÊU
Thiệt hại trên cây hồ tiêu chủ yếu là các bệnh nấm rễ gây nên “chết nhanh”, “chết chậm”. Thực ra hồ tiêu không bao giờ chết “bất đắc kỳ tử” cả mà có quá trình diễn biến lâu dài từ khi bào tử nấm xâm nhập vào rễ, rồi sinh sôi nảy nở làm tắc nghẽn các bó mạch (chủ yếu ở tiếp giáp thân và rễ) nên cây không hút vận chuyển nước được mà chết. Với cây hồ tiêu cần ưu tiên 3 thứ:
Ưu tiên thoát nước: Bào tử của các nấm gây bệnh cho tiêu có thể di chuyển phát tán theo dòng nước nên vườn tiêu cần phải thoát nuốc thật tốt. Giữa các hàng tiêu cần có rãnh. Xung quanh vườn tiêu cần có mương thoát nước lớn.
Ưu tiên cho phân hữu cơ: Nếu không có nguồn tài chính dồi dào thì có thể không bón phân vô cơ hoặc các chế phẩm khác nhưng không thể không bón phân hữu cơ. Lượng phân hữu cơ hoai mục cho tiêu cần 10 – 15 kg/gốc/năm.
Ưu tiên chia nhỏ phân vô cơ ra nhiều lần bón: Muốn thâm canh hồ tiêu thì nguồn dinh dưỡng từ phân hữu cơ không đủ nên phải bón bổ sung phân vô cơ nhưng phải chia nhỏ ra bón nhiều lần. Với hồ tiêu mới trồng, cây còn nhỏ bón 50 gr/lần, tháng bón 2 lần. Với hồ tiêu kinh doanh bón 4 – 5 lần/năm, mỗi tháng bón 1 lần, mỗi lần không quá 300 gr. Ngoài ra trong giai đạn khủng hoảng dinh dưỡng cần bổ sung thêm phân bón qua lá.
Bài viết có kinh nghiệm tuyệt vời. Cảm ơn nhiều.