Không nên nóng vội áp đặt thêm những chính sách không chỉ không giảm được thất nghiệp năm nay mà còn gây ra lạm phát trong tương lai không xa.
Ý kiến của các nhà kinh tế bảo thủ phản đối gói kích thích kinh tế thứ hai.
Tác giả bài viết là ông Bruce Bertlett, nhà kinh tế tại Bộ Tài chính dưới thời Tổng thống George H.W. Bush
Tỷ lệ thất nghiệp của Mỹ đã tăng từ 8,1% lên 9,5% kể từ khi gói kích thích kinh tế được thông qua hồi tháng 2, làm Đảng Dân chủ rất căng thẳng. Họ cho rằng cần thêm một gói kích thích lớn nữa để giữ tỷ lệ thất nghiệp không tăng trên 10% vào năm tới như Tổng thống Barack Obama dự đoán.
Một gói kích thích nữa sẽ là sai lầm chết người. Gói đầu tiên được giải thích là do những điều kiện bất thường. Nhưng phải cho nó thời gian phát huy tác dụng. Người ta không thể nóng vội áp đặt thêm những chính sách không những không giảm được thất nghiệp năm nay mà còn gây ra lạm phát trong tương lai không xa.
Vấn đề là chính quyền Tổng thống Obama quá lạc quan về tác động của gói kích thích tới nền kinh tế. Chủ tịch Hội đồng Cố vấn Kinh tế, bà Christina Romer, và kinh tế trưởng của Phó Tổng thống Joe Biden, ngài Jared Bernstein, vào tháng 1 này đã dự đoán gói kích thích sẽ giảm thất nghiệp ngay lập tức.
Dự báo còn cho rằng tỷ lệ thất nghiệp sẽ tăng cao nhất là 8% nếu có gói kích thích, còn nếu không, tỷ lệ này sẽ là 9%. Rõ ràng dự báo đã sai. Dù không thể kết luận rằng gói kích thích chắc chắn sẽ thất bại, nhiều chính trị gia Cộng hòa cùng các nhà kinh tế bảo thủ vẫn tin vào khả năng này.
Thực tế, tài liệu của Romer và Bernstein đưa ra những ước đoán hợp lý về tốc độ gia tăng GDP nhờ một số hình thức chi tiêu khác, nhưng lại bị đẩy xuống phần phụ lục. Cắt giảm thuế và thanh toán chuyển nhượng (các khoản chi như phúc lợi xã hội, trợ cấp,…) có hiệu quả chậm và số nhân chi tiêu thấp, tăng GDP chưa đến 1 USD với mỗi USD thâm hụt thêm kể cả khi đã phát huy tác dụng đầy đủ sau hai năm.
Trong một báo cáo gần đây gửi Quỹ tiền tệ quốc tế, Giám đốc Văn phòng Ngân sách Quốc hội Doug Elmendorf xem xét tỷ lệ giải ngân gói kích thích theo bộ phận. Ông ước tính rằng cho đến cuối năm tài khóa 2009, tức ngày 30/09/2009, 32% thu nhập chuyển nhượng cho những thứ như tem phiếu thực phẩm và mở rộng trợ cấp thất nghiệp đã được giải ngân còn giảm thuế là 31%. Cho đến cuối năm tài khóa 2010, hầu như toàn bộ tiền phân bổ cho các chương trình này sẽ cạn.
Tuy vậy, cho đến cuối năm tài khóa này, chỉ có 11% chi tiêu tùy nghi cho đường cao tốc, giao thông công cộng, tiết kiệm năng lượng và các chương trình khác được chính phủ trực tiếp tài trợ được sử dụng. Kể cả cho đến cuối năm 2010 cũng mới chỉ tiêu hết một nửa quỹ và cho đến năm 2011, vẫn còn ¼ số tiền vẫn chưa được giải ngân.
Do đó, chẳng mấy bất ngờ khi 5 tháng sau ngày dự luật về gói kích thích được thông qua mà nó vẫn chưa tác động đến tỷ lệ thất nghiệp. Không may, các dữ liệu khác của chính phủ cho thấy ngài Elmendorf có thể đã quá lạc quan về tốc độ ảnh hưởng của gói kích thích tới nền kinh tế. Theo trang web chuyên về gói kích thích www.recovery.gov, tới ngày 26/06, mới giải ngân được 56,3 tỷ USD trong số 157,8 tỷ USD phân bổ cho các cơ quan chính phủ.
Cơ quan chịu trách nhiệm chính cho các công trình công cộng, Bộ Giao thông, lại hầu như chưa giải ngân đồng nào. Website viết 20,5 tỷ USD đã sẵn sàng, nhưng chỉ có 441,5 triệu USD nhỏ nhoi đã thực sự được giải ngân.
Dù có một số ít dự án sẵn sàng khởi công ngay lập tức thì về mặt kinh tế mà nói, phần lớn các dự án công cộng phải mất một thời gian dài mới phát huy tác dụng. Lên kế hoạch, đền bù giải tỏa, chuẩn bị trình bày các tác động tới môi trường, ký hợp đồng, mời thầu và hàng đống việc nữa rồi mới đến chuyện thuê thêm công nhân xây dựng.
Ngài Elmendorf ước tính chỉ có 27% chi tiêu cho đường cao tốc được giải ngân ngay năm đầu tiên, tăng lên 68% trong năm thứ hai và 84% trong năm thứ ba. Do đó, phần lớn chi tiêu công trình công cộng trong dự luật gói kích thích hồi tháng 2 thực tế vài năm nữa mới được giải ngân.
Tất cả điều đó có nghĩa là chỉ có kẻ ngốc mới nghĩ rằng bất kỳ gói kích thích nào được phê chuẩn lúc này sẽ tác động tới nền kinh tế ngay lập tức. Phải đợi cho thuốc ngấm dần đã. Thêm một gói kích thích nữa chỉ làm cho việc thắt chặt chính sách tài khóa để kiềm chế lạm phát sau này thêm khó khăn hơn mà thôi.
