Xuất khẩu cà phê với giá quá rẻ chính là “căn bệnh kinh niên” của các doanh nghiệp trong nước từ hàng chục năm nay, điều này có nghĩa là sẽ tiếp tục hy sinh không chỉ quyền lợi của quốc gia, mà cả quyền lợi của nông dân sản xuất cà phê hiện nay.
Giá cà phê xuất khẩu quá thấp!
Từ các số liệu thống kê quốc tế và của Việt Nam, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, chúng ta đã xuất khẩu một lượng lớn cà phê với giá quá thấp. Cụ thể, tính chung trong 10 năm gần đây, giá cà phê xuất khẩu của Việt Nam chỉ bằng 51,5% giá bình quân của thế giới.
Trong khi đó, nếu như “người khổng lồ” Brazil chủ yếu với cà phê Arabica rất được ưa chuộng trên thị trường thế giới cho nên giá xuất khẩu bằng 95,3% giá bình quân của thế giới, còn giá cà phê arabica có lẽ là hảo hạng của Colombia cao ngất ngưởng tới 124%, thì Indonesia cũng với cà phê robusta gần giống như Việt Nam nhưng vẫn đạt 72,4%.
Từ những thực tế đó, có thể khẳng định một cách chắc chắn rằng, giá xuất khẩu quá thấp chính là bất cập lớn nhất của ngành cà phê nước ta từ nhiều thập kỷ qua. Trong đó, nếu như các doanh nghiệp xuất khẩu của Việt Nam luôn luôn phải mua cà phê của nông dân với giá thấp hơn giá xuất khẩu để có lãi, thì thực tế này đồng nghĩa với việc nông dân trồng cà phê quá thiệt thòi và lợi ích của quốc gia cũng không được bảo đảm.
Ai được lợi?
Trong khi đó, các số liệu thống kê của thế giới về hoạt động xuất, nhập khẩu cà phê cũng cho phép suy đoán rằng, các bạn hàng nhập khẩu cà phê của Việt Nam đã thu lợi không nhỏ. CHLB Đức, bạn hàng nhập khẩu cà phê số một của Việt Nam, từ nhiều năm nay có lẽ là thí dụ điển hình nhất.
Tuy tỷ trọng dân số của quốc gia này so với thế giới trong thập kỷ vừa qua đã từ 1,36% “co lại” chỉ còn 1,21%, nhưng tỷ trọng khối lượng cà phê nhập khẩu vẫn tăng từ 15,5% lên 16,3%, trở thành cường quốc nhập khẩu cà phê lớn thứ hai thế giới, chỉ đứng sau Hoa Kỳ, quốc gia có dân số lớn gấp bốn lần. Hiển nhiên Đức nhập khẩu nhiều như vậy không phải vì nhu cầu uống cà phê của người Đức, mà phục vụ cho ngành công nghiệp chế biến loại đồ uống này của họ, đã vươn lên vị trí dẫn đầu thế giới, và xuất khẩu với quy mô rất lớn.
Chẳng hạn, về công nghiệp chế biến cà phê hòa tan, sức cạnh tranh của ngành công nghiệp chế biến cà phê đặc thù đã giúp CHLB Đức giành ngôi đầu trong cuộc đua đường trường cho tới ngày nay. Ngoài ra, tuy chỉ chiếm 12,1% về lượng cà phê hòa tan xuất khẩu trên thị trường thế giới, (tương đương 12% của Brazil), nhưng tính theo kim ngạch xuất khẩu thì tỷ trọng của CHLB Đức đứng ở mức cao ngất ngưởng 18,7%, trong khi kim ngạch của Brazil vẫn chỉ ở mức 12%. Điều đó có nghĩa là giá của Đức cao gấp 1,55 lần giá bình quân của thế giới và Brazil.
Bên cạnh đó, cho dù không có một cây cà phê nào, nhưng với 466.000 tấn cà phê (nhân) xuất khẩu năm 2009, CHLB Đức đã lần đầu tiên vượt qua Colombia để giành vị trí cường quốc thứ tư thế giới, chỉ sau Brazil, Việt Nam và Indonesia. Trong đó, tính bình quân trong 10 năm gần đây, gần một phần tư khối lượng cà phê nhập khẩu của CHLB Đức là để dành cho xuất khẩu và những thị trường chủ yếu là các nước phương Tây giàu có. Chắc chắn, đó cũng là lý do các thương nhân Đức đã xuất khẩu cà phê với giá rất cao so với giá bình quân của thế giới.
Trong đó, Việt Nam chính là một yếu tố có lẽ quan trọng bậc nhất giúp các thương nhân Đức đạt được những thành công có một không hai cả trên thị trường xuất khẩu cà phê (nhân) lẫn cà phê hòa tan của thế giới. Lượng cà phê Đức nhập khẩu từ Việt Nam hầu như liên tục tăng và đạt 22,9% năm 2007, còn giá thì thấp hơn 30,6%.
Như vậy, nếu so sánh giữa giá cà phê nhập khẩu từ Việt Nam với giá xuất khẩu ra các thị trường thế giới, thì khoảng cách mà các thương nhân Đức tạo ra còn “mênh mông” hơn nhiều. Do vậy, nếu tổ chức thu mua cà phê trực tiếp từ tay nông dân Việt Nam, tức là “ăn từ gốc đến ngọn”, chắc chắn những khoản “đút túi” của thương nhân Đức sẽ còn lớn hơn nữa.
Tất cả những điều nói trên cho thấy rằng, việc mua cà phê của nông dân với giá thấp và xuất khẩu ra thị trường thế giới với giá quá thấp của các doanh nghiệp trong nước trong những năm qua không khác gì “gậy ông đập lưng ông”. Bởi lẽ, đây chính là mảnh đất quá “màu mỡ” đối với các doanh nghiệp xuất khẩu cà phê có vốn đầu tư nước ngoài và với những lợi thế quá lớn, khả năng họ giành được phần thắng trong cuộc cạnh tranh này gần như là chắc chắn.
Lối thoát nào cho xuất khẩu cà phê?
Rõ ràng doanh nghiệp trong nước đang ở vị trí canh trạnh quá bất lợi so với thương nhân có vốn đầu tư nước ngoài khi thu mua cà phê.
Hơn thế, lãi suất huy động đô la lại thấp “một trời một vực” so với đồng Việt Nam và việc điều chỉnh tăng rất mạnh tỷ giá đô la Mỹ/đồng Việt Nam vừa qua đã tạo thêm lợi thế cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài kinh doanh trong lĩnh vực này.
Trong khi đó, việc cấm các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gia lĩnh vực này hoàn toàn chỉ là biện pháp nhất thời “chữa cháy”, chứ không phải là “trị bệnh từ gốc”. Bởi lẽ, theo lộ trình thực hiện WTO, ngay như mặt hàng nông sản chiến lược gạo, Việt Nam cũng đã mở cửa cho các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài vào kinh doanh xuất khẩu trong năm nay, cho nên chắc chắn cũng không thể cấm mãi các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài đầu tư vào kinh doanh xuất khẩu cà phê.
Ngoài ra, xuất khẩu cà phê với giá quá rẻ chính là “căn bệnh kinh niên” của các doanh nghiệp trong nước từ hàng chục năm nay, mà cấm các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài trực tiếp mua cà phê để xuất khẩu chính là dung dưỡng cho căn bệnh này kéo dài thêm và cũng có thể nặng thêm. Điều này cũng có nghĩa là sẽ tiếp tục hy sinh không chỉ quyền lợi của quốc gia, mà cả quyền lợi của nông dân sản xuất cà phê hiện nay, những người có công đầu đưa cà phê Việt Nam lên ngôi “á hậu” làng xuất khẩu cà phê thế giới, nhưng lại là đối tượng thiệt thòi nhất trong toàn bộ dây chuyền sản xuất, kinh doanh xuất khẩu và chế biến cà phê.
Trong khi đó, các số liệu thống kê của thế giới cho thấy, lợi ích thu được qua phát triển công nghiệp chế biến cà phê còn lớn hơn rất nhiều so với xuất khẩu cà phê nhân. Đó là, trong những năm sốt nóng giá cà phê thế giới như các năm 1988 và 2007, thì giá của nông sản thô này cũng chỉ bằng 36,3% và 35,7% giá cà phê hòa tan trên thị trường thế giới. Còn trong những năm hiếm hoi xảy ra tình trạng khủng hoảng cách đây đã hơn một phần tư thế kỷ (1984-1986) giá của nông sản thô này tăng đại nhảy vọt lên 40,7-48,9% giá cà phê hòa tan, thì trong những năm dài còn lại, giá cà phê nhân chỉ dao động xung quanh mức 25%, thậm chí dưới ngưỡng 20%, còn bình quân trong 10 năm gần đây cũng chỉ đạt 29%.
Rõ ràng, tích hợp cả hai điều kiện giá và sản lượng cà phê nhân, Việt Nam có điều kiện thuận lợi hơn bất cứ quốc gia nào trên thị trường thế giới trong việc phát triển công nghiệp chế biến cà phê, bởi nguồn nguyên liệu khổng lồ với giá rẻ hiếm có.
Do vậy, phải chăng khuyến khích gia tăng mạnh vốn đầu tư, kể cả vốn đầu tư nước ngoài vào phát triển công nghiệp chế biến cà phê mới là hướng đi chủ đạo của Việt Nam, bởi lợi ích mà nó đem lại chắc chắn là không hề nhỏ. Đó là, vừa “giải được bài toán” nhức nhối giá cà phê xuất khẩu quá “bèo bọt” hiện nay, vừa góp phần không nhỏ vào việc nâng cao giá trị gia tăng cho các sản phẩm cà phê “Made in Vietnam” trên thị trường thế giới, vừa góp phần khắc phục tình trạng nhập siêu vẫn còn rất nghiêm trọng hiện nay và vừa tạo công ăn việc làm cho một bộ phận trong lực lượng lao động hùng hậu của nước ta.
Hẳn nhiên đây là hướng đi không hề đơn giản, bởi chen chân được vào thị trường cà phê chế biến mà các tập đoàn đa quốc gia thống trị từ rất nhiều thập kỷ nay là điều không dễ. Nhưng có lẽ đó là hướng đi tối ưu, bởi vì Việt Nam đang có cả hai tiền đề quan trọng và thuận lợi bậc nhất trong phát triển công nghiệp chế biến: nguồn nguyên liệu dồi dào và giá cũng rất rẻ.
Trời ơi, có một lối thoát thì tốt biết mấy. Cảm ơn bài viết đã cho nông dân một niêm tin. Nhưng hiện tại bây giờ giá thế giới lên cao, mà bà con nông dân vẫn bị ép mua với giá thấp. Có cơ quan ban ngành nào, hay có ai giúp được nông dân trong việc này không? Thực sự nông dân đang kêu cứu, nhưng chẳng biết kêu ai.
Có ai biết xin chỉ dùm cuba với: nếu mình nhập cà phê vào kho của Sàn giao dich BMT thì có bán được giá gốc như trên mạng không ? ( tất nhiên là bị trừ lùi và nhận tiền vnđ)
Có phải ý bạn hỏi là giá giao dịch trên sàn quốc tế? Cà phê giao dịch tại Trung tâm giao dịch cà phê BMT (BCEC) theo giá nội địa, là nơi tổ chức mua bán tập trung càfe cho mọi người cùng vào tham gia, cho nên hiện nay có thể nói giá cả mua bán qua BCEC vẫn tham chiếu từ giá của các nhà xuất khẩu đưa ra, là giá của riêng thị trường Việt Nam thôi. Ở đây nôm na như bạn biết là nơi đến đấu giá: người có hàng mang đến chào bán, người cần hàng đến chào mua, Bên nào đưa ra giá mà đối tượng chấp nhận được thì sẽ khớp lệnh với nhau, chừng nào các nhà nhập khẩu tìm đến đây mua thì có thể tình hình sẽ khác. Hy vọng đến một ngày nào đó khi mà BCEC trở nên một đầu mối giao dịch đủ mạnh có thể điều tiết nguồn cung cầu của cafe thế giới lúc đó giá nội địa sẽ bằng giá các sàn quốc tế.
BQT cho hỏi tại sao nhiều lúc tôi viết bài gửi lên nhưng sau đó bị gỡ bỏ ko thương tiếc vậy, bài tôi mới trả lời cuba cũng bị gỡ rồi. Tôi viết rất nghiêm túc chớ đâu có bậy bạ.
X in chào các bác trong BQT y5 các bác có biết ai là người phát giá cà phê trong nước không ạ. Hôm nay giá thế giới là 2615$ mà trong nước họ chỉ mua 46.900 đ. +128$ mà tăng có 1.200 đ ???
Là các công ty xuất khẩu bạn à. Có lẽ bọn họ đang bắt tay nhau dìm giá đây. Hai phiên vừa rồi giá tăng rất mạnh nhưng họ không chịu phát giá theo, lẽ ra hôm nay phải là : (2615$-120$)- 50$(chi phí SXKD) = 2450$ *20900vnd/$ cũng hơn 50.000đ rồi đó. Khổ ghê!!!
Nếu chính phủ Việt Nam có những can thiệp mạnh mẽ và đúng lúc cho nông nghiệp nước nhà, thì lúc này người dân đã được hưởng thành quả do họ làm ra vào đúng thời điểm giá cafe thế giới đang cao. Cơ hội cho Việt Nam nói chung và dân trồng cafe nói riêng có lẽ sẽ chỉ là để bàn, để tìm giải pháp mà không có hồi kết và hiệu quả .
Chủ trương chính sách đúng.
Chỉ có người thực hiện không được đúng.
Do đó cần phải chọn người để thực hiện nữa.
Tóm lại là việc chọn người thực hiện không thể”qua loa”.
Bài viết phản ánh đúng thực trạng nền kinh tế của nước ta trong thời gian qua, đúng là người dân trồng cà phê đã làm giàu cho các nước phát triển, trong khi đó dân ta phải chịu nhiều thiệt thòi quá. Mong rằng chính sách đổi mới của các ban ngành giúp cho thị trường cà phê nước ta phát triển hơn nữa về mọi mặt, giống như vị thế mà dân cà phê đã tạo dựng được :No 02. Cám ơn.
Bài phân tích rất hay !
Bài viết này thật sâu sắc và chí lí, để có sự đầu tư lớn vào chế biến cà phê thì có lẽ Việt Nam ta nên nhìn nhận theo cái lợi ích lâu dài sẽ mang lại cho đất nước sẽ tốt hơn chỉ nhìn thấy khó khăn. Nước Đức đã có “kì tích sông Rhine”, còn Việt Nam ta ?
Buổi sáng vui vẻ nhé bà con y5, phải nói rằng bài phân tích này rất hay và có ý nghĩa thực tiễn. Có một vấn đề mình đang suy nghĩ là tại sao trước lúc có các nhà đầu tư nước ngoài vào mua thì giá cà phê Việt Nam luôn rẻ. Còn bây giờ giá cà phê lại tăng (mình biết có một số nước mất mùa cafe nhưng chẵng lẻ 10 năm qua năm nào họ củng mất mùa). Nói thật ra nếu giá cà phê tăng vì có sự cạnh tranh của nước ngoài thì cái đó cũng có lợi cho nông dân nghèo mà, có ra thì nhà nước và doanh nghiệp thất thu mà thôi. Ý kiến mình thế ko biết đúng ko nữa
Biết là bị ép giá mà chẳng thể nào tìm ra lối thoát cả, đợt vừa rồi nghe có doanh nghiệp nước ngoài vào mua, tưởng sẽ tạo ra môi trường cạnh tranh công bằng cho người trồng cà phê bớt thiệt thòi không ngờ cũng vẫn bị ép giá như thường. Không biết ở Đăk Lăk muốn bán cà phê cho doanh nghiệp nước ngoài thì bán ở đâu nhỉ. Ai biết chỉ giùm
Bài viết hay nhưng muốn tạo ra sản phẩm cuối cùng cho người tiêu dùng thì không phải dễ vì đòi hỏi công nghệ,khẩu vị và cả thương hiệu nữa cho nên vấn đề này không thể làm trong 5,10 năm là có thể thành công được.
Theo tôi cái điểm mạnh của nghành caphe việt nam là nguồn nguyên liệu dồi dào,chiếm thị phần sản lượng caphe tren thế giới cao nên chúng ta có thể chi phối được thị trường này.
Nhưng làm sao chúng ta chi phối được thi trường vì trong nước các nhà xuất nhập khẩu đang bị chi phối như những nhóm lợi ích và những nạn tham nhũng đã làm cho chúng ta mất lợi thế này. Mặt khác chất lượng sản phẩm của chúng ta cũng có vấn đề xin đừng đổ lỗi này hoàn toàn cho nông dân vì các đại lý thu mua còn đổ nước vào trước khi xuất kho đẻ kiếm thêm lợi nhuận.
Để giải quyết vấn đề này thì thay vì chúng ta áp dụng mô hình HTX (HTX kiểu nhật bản)thì có thể áp dung mô hình công ty cổ phần mà cổ đông chính là những người nông dân.Nhưng với điều kiện là phải có một hệ thông luật pháp minh bạch và tư cách đạo đức của những người có trách nhiệm.Nhằm tận dụng nguồn lực và người nông dân chỉ chăm lo vào chuyên môn của họ là trồng trọt còn những viêc khác như công nghệ sau thu hoạch,vân chuyển,vật tư,bán sản phẩm đã có những đơn vị chuyên nghiệp công ty làm thay. Khi đó người nông dân có thể tự quyết bán sản phẩm thông qua sàn và chúng ta có thể điều tiết được giá trên thế giới và giảm đi được rất nhiều khâu trung gian.
Nhưng ai có thể làm việc này chắc chắn không thể là VICOFA vì cái tổ chức này đã ăn sâu vào lối mòn và không thể có những ý tưởng mới và hay được.Có thể là một nhà tài chính nào đó chẳng hạn như ngân hàng hoặc quỹ phát triển nào đó vì họ có thể vì phi lợi nhuận cho chính họ nhưng họ phải bảo vệ đồng vốn của họ nên có thể đáng tin cậy.
Cũng chỉ áp dụng ở vài địa phương có tiềm năng làm trước rồi mới có thể nhân rộng.Vấn đề này Tôi nghĩ nếu một đại gia nào dám bỏ ra khoảng hoặc 2 trăm tỷ với quy mô khoảng 2000 hộ nông dân là đủ làm nhưng phải chứng minh được sự tin cậy của nông dân chứ không thể ép họ tham gia được
Tui cũng công nhận, các công ty ngu dễ sợ luôn, để cho mấy đại lý đổ nước vào trong cà phê mà vẫn nhập, rồi lại đổ tại bởi do vì nông dân, thế thì có oan cho bà con nông dân không?
Không DNNN nào vào thẳng nhà bác nông dân nào mua đâu, DNNN mua cà phê đều phải mua qua các đại lý, công ty có hoá đơn đầy đủ đấy.
Nước mình còn nghèo, lấy tiền đâu mà đầu tư xây dựng nhà máy chế biến cà phê hòa tan. Nhưng họ vẫn có tiền để đầu tư xây dựng nhà máy chế biến cà phê nhân để rồi họ tự cạnh tranh nhau, trừ lùi càng nhiều, dân càng thiệt. Nhà nước nên tập trung nguồn vốn để đầu tư cho xây dựng nhà máy cà phê hoà tan.