Đầu mùa mưa ở Tây Nguyên, người từ nhiều tỉnh thành thường tìm đến mua cây giống ở các trung tâm. Nhưng nhiều người đã mua phải cây giống dỏm.
Viện khoa học cũng kêu cứu
Với thế mạnh nông nghiệp của cao nguyên màu mỡ đất bazan, TP Buôn Ma Thuột (Đak Lak) nổi tiếng với nhiều loại cây trái, cây công nghiệp giá trị cao. Vì vậy, các chủ trang trại nhiều tỉnh thành thường đến đây tìm mua cây giống. Tuy nhiên, không ít người sau nhiều năm dốc vốn đầu tư cho vườn cây đành chặt bỏ chỉ vì mua nhầm cây giống dỏm.
Về độ tin cậy của các cơ sở chuyên sản xuất và bán cây giống mọc lên hai bên đường vào Viện Khoa học Kỹ thuật Nông lâm nghiệp Tây Nguyên, “trung tâm cây giống” sầm uất nhất BMT, TS Trương Hồng, Phó Viện trưởng cho biết: Chỉ vài hộ mua chồi cây của Viện để về chiết ghép, còn lại đa số là vườm ươm tự phát, không có cán bộ kỹ thuật cũng chẳng có cây đầu dòng đạt tiêu chuẩn nhân giống. Địa bàn nơi Viện đứng chân mang địa danh buôn Ea K’Mat.
Sự nhập nhằng na ná giữa tên cơ sở chuyên bán cây giống đã qua nghiên cứu khảo nghiệm của Viện với hàng chục cơ sở bán cây giống “lụi” bên ngoài cùng mang danh Ea K’Mat khiến nhiều người cần cây giống gõ nhầm cửa. Viện nhiều lần kêu lên Thanh tra Sở NN & PTNT Đak Lak nhưng tình hình không thay đổi.
Mới đây, một địa chỉ kinh doanh cây giống giả hiệu đã bị anh Trịnh Xuân Mười, chủ sở hữu loại cây giống “Bơ Trịnh Mười” lật tẩy. Giống bơ cao sản do anh Mười chiết ghép chỉ bán tại Cty TNHH Mười Bơ Tây Nguyên, 73 Nguyễn Lương Bằng, xã Hòa Thắng, TP Buôn Ma Thuột. Thế nhưng, ở thôn Hòa Thành (Hòa Đông, Krông Pắk) có cả cụm dân cư sống bằng nghề bán cây giống in giả nhãn hiệu Bơ Trịnh Mười.
Ông Nguyễn Hữu Cầu, Phó thôn Hòa Thành cho biết, một trong những thủ đoạn của những kẻ sản xuất cây giống dỏm là đột nhập vào các khu rẫy vắng chủ, vặt trộm chồi cây bất kể giống tốt xấu để về ghép bán. Mấy sào rẫy cà phê của ông Cầu nhiều lần bị vặt trộm chồi mà không sao bắt được thủ phạm.
Nhóm điều tra gồm anh Mười, nhà báo, công an xã, trưởng phó thôn cùng chứng kiến trong vườn nhà các ông bà Lý, Du, Giáp bạt ngàn túi cây giống giả nhãn hiệu “Bơ Trịnh Mười”. Lập biên bản thì bà Lý không chịu ký, các chủ hộ xung quanh thấy đoàn đến đều biến mất. Bà Lý nói rằng chồi để ươm do vợ chồng bà bẻ từ cây bơ sau vườn, túi nilon in sẵn thông tin mạo danh “Nhà vườn Trịnh Mười” được mua từ người không rõ địa chỉ, mỗi bịch bơ giống giả tại đây được bán với giá 15.000 đồng.
Sau đó, anh Mười lại phát hiện thêm một “ổ” làm giả giống Bơ của mình ở Đạt Lý, xã Hòa Thuận.
Phạt không xuể
Viện sản xuất cây giống kém chất lượng đã được cảnh báo từ năm 2008, tỉnh Đak Lak có chỉ thị yêu cầu cơ quan chức năng chấn chỉnh.
Tuy nhiên, trưởng các phòng ban chức năng thuộc Sở NN & PTNT Đắk Lắk đều cho biết không được bố trí đủ lực lượng và kinh phí để triển khai thường xuyên các biện pháp chứng nhận nguồn giống cây trồng, thanh tra và xử phạt các cơ sở vi phạm. Theo ông Huỳnh Quốc Thích, Trưởng phòng Trồng trọt “Thanh tra Sở cũng đã xử phạt một số cơ sở kinh doanh giống cây trồng trái phép, nhưng quán xuyến không xuể !”.
Trước mắt, theo khuyến cáo của cơ quan chức năng, để tránh mua nhầm giống dỏm giống giả, nông dân nên đến thẳng cơ sở chuyên cung ứng giống cây của Nhà nước, như Trung tâm Giống cây trồng vật nuôi của tỉnh, Viện KHKT Nông-Lâm nghiệp Tây Nguyên, cơ sở bán giống Mắc Ca duy nhất ở huyện Krông Năng hoặc vài cơ sở kinh doanh cây giống đã có thương hiệu, được cấp giấy phép chính thức.
Đúng đấy bà con ạ. Ai mà đi mua cây giống thì nên đến thẳng Viện KHKT Nông-Lâm nghiệp Tây Nguyên để được tư vấn và mua cho đúng cây, đúng giá tiền. Hiện nay tôi thấy ở dọc đường QL 27 (đoạn đường ở rừng thông từ cây số 5 đến cổng vào viện Ea K’Mát) có nhiều “Cò cây” đang hành nghề môi giới mua bán giống cây trồng. Bà con hãy xem chừng độ tin cậy của những người này nhé!
Tại sao lại không phạt được? Chủ tịch UBND xã, Trưởng CA xã có quyền ra quyết định xử phạt vi phạm hành chính. Không lẻ nhà nước không có biện pháp chế tài nào? hay biện pháp không đủ sức răng đe?
Anh Trịnh Mười cũng vất vả nhỉ? Không có ai bảo vệ anh sao?
– Vấn nạn về cây giống ở Tây Nguyên như ở Buôn Mê Thuột là thiệt hại lớn cho người dân mua. Nếu như mua được giống từ cơ sở sản xuất đàng hoàng thì không sao, lỡ nhầm chỗ không ra gì thì thiệt hại vô cùng. Vậy nên bà con hãy mua giống ở những nơi cơ sở giống uy tín, chất lượng như Công ty TNHH EKMAT.
– Việc nhiều cơ sở bán giống cũng không thể nào trách được, vì cơ chế có “cầu” thì có “cung”. Nói vậy không có nghĩa là đồng tình với việc này, mà tôi muốn phân tích sâu hơn để tìm ra hướng đi tốt hơn. Trong kinh doanh, công nghệ khoa học chiếm vai trò quan trọng trong giai đoạn đầu, giai đoạn sau đó là công nghệ bán hàng chiếm vai trò lớn. Ở đây cũng vậy, công nghệ nhân giống của Viện KHKT NLN Tây Nguyên quá thô sơ. Chỉ có chiết, ghép thông thường theo phương thức truyền thống thì ai cũng có thể làm được. Thứ 2, Cty của Viện không đủ khả năng thỏa mãn sức tiêu thụ của người dân do chiến lược, chính sách không phù hợp. Thứ 3, chính vì nguyên nhân thứ 2 nên các cơ sở cây giống của dân vừa linh động, vừa thỏa mãn đủ yêu cầu khách hàng nên vẫn tồn tại được. => giải quyết vấn đề này chỉ có cách là sản xuất giống với công nghệ cao hơn ví dụ như Nuôi Cấy Mô thì làm sao Cơ Sở Bình Thường có thể làm được.
– Một hệ quả từ việc quản lý cơ sở sản xuất giống còn yếu kém như Bản Quyền, giấy chứng nhận cơ sở đủ điều kiện sản xuất giống, xác minh nguồn giống. Nếu cơ sở nào không xác minh được nguồn giống rõ ràng ví dụ như “giống cà phê phải từ Viện KHKT NLN Tây Nguyên” thì sẽ không được kinh doanh cây giống cà phê.
– Thông tin tuyên truyền chưa đến được nhiều người dân mà nguyên nhân chính vẫn là khâu quản bá của Cty EKMAT, viện Tây Nguyên.
Đó là những nguyên nhân mà nạn “cây giống dở” hoành hành.
Một sự thật chua xót là ngay nhiều nhà cán bộ của Viện cũng lập cơ sở bán giống và quảng cáo là giống của Viện chưa hẳn tốt hơn của họ (vì họ làm trong Viện nên họ rõ hơn ai hết!).
Cuối cùng không ai chịu trách nhiệm, chỉ người mua lãnh đủ, nhưng phải vài năm sau mới biết được thì đỗ tại công anh chăm bón không đúng kỹ thuật.
-theo khuyến cáo của cơ quan chức năng,… cơ sở bán giống Mắc Ca duy nhất ở huyện Krông Năng hoặc vài cơ sở kinh doanh cây giống đã có thương hiệu, được cấp giấy phép chính thức
Vậy thì “duy nhất” là hiểu như thế nào nhỉ?