Theo Quyết định 481/QÐ-TTg ngày 13-4-2010 của Thủ tướng Chính phủ về việc hỗ trợ mua tạm trữ cà phê niên vụ 2009-2010 việc thu mua tạm trữ 200.000 tấn cà phê bắt đầu từ ngày 15-4 đến 15-7-2010. Trong đó, Nhà nước hỗ trợ lãi suất 6%/năm, thời gian hỗ trợ tối đa sáu tháng. Tuy nhiên, đến nay đã hết thời hạn mua tạm trữ, nhưng lượng cà phê các doanh nghiệp thu mua được rất ít.
Mặc dù sau khi có quyết định, Hiệp hội Cà phê – Ca cao Việt Nam phân công tám công ty thu mua tạm trữ. Song đến nay, trên địa bàn các tỉnh Tây Nguyên, các doanh nghiệp mới thu mua chưa được 10% theo chủ trương tạm trữ.
Tổng công ty Cà-phê Việt Nam là đơn vị được giao mua số lượng lớn nhất với 90.000 tấn, nhưng hiện chỉ thực hiện mua được 10.000 tấn. Theo các doanh nghiệp, mặc dù có sự chỉ đạo của Chính phủ và Ngân hàng Nhà nước về việc cho doanh nghiệp cà phê vay vốn với lãi suất thấp, nhưng khi đi vay đều bị các ngân hàng thương mại từ chối. Nguyên nhân là do thời gian qua một số doanh nghiệp, thương lái kinh doanh cà phê nhỏ lẻ bị vỡ nợ, nên các ngân hàng không tin tưởng khi cho các doanh nghiệp vay để thu mua cà phê tạm trữ.
Vì thế, khi doanh nghiệp vay vốn các ngân hàng gây khó bằng cách đưa ra hàng loạt thủ tục, như: doanh nghiệp thu mua tạm trữ muốn vay vốn hỗ trợ lãi suất phải có bảng kê về lượng cà phê để tại kho ở đâu, có xác nhận của UBND tỉnh và Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn. Khi doanh nghiệp đề nghị cán bộ xuống kiểm tra kho để xác nhận thì Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn lại không đủ người đến từng kho cân đong cà phê. Ngoài nguyên nhân thiếu vốn, theo nhận định của các chuyên gia, việc thu mua tạm trữ còn bị hạn chế do giá cà phê trên thị trường tăng cao. Trong khi mức giá mua trung bình mà các doanh nghiệp đưa ra thấp hơn so với giá thị trường…
Cho nên, khi các doanh nghiệp trong nước còn đang loay hoay với việc vay vốn để mua tạm trữ thì nhiều doanh nghiệp nước ngoài đã nhân cơ hội này mua cà phê với giá rẻ.
Trước những khó khăn đó, thiết nghĩ cần phải có một Ban Ðiều phối quốc gia về cà phê. Trong đó, Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn đóng vai trò chủ trì, Hiệp hội Cà-phê – Ca cao là cơ quan thường trực. Ban Ðiều phối có nhiệm vụ tham mưu cho Chính phủ trong việc ban hành và thực hiện các cơ chế chính sách, theo dõi tình hình diễn biến giá cả và điều hành hoạt động xuất nhập khẩu cà phê một cách hiệu quả và kịp thời.
Ngoài ra, việc thu mua tạm trữ có tác dụng ngăn chặn giá cà phê trong nước giảm, tránh tác động xấu của thị trường cà phê thế giới. Về chính sách mua tạm trữ không nên mang tính thường niên mà chỉ áp dụng khi giá cà phê trên thị trường thế giới giảm mạnh, ảnh hưởng trực tiếp tới đời sống của người trồng cà phê.
Thời gian thu mua nên chủ động từ đầu vụ, khoảng tháng 11-12 hằng năm, với khối lượng dao động 15-30%, tương đương 200-250.000 tấn cà phê nhân. Ðồng thời, tăng cường công tác thông tin về cung cầu từng năm của thị trường cà phê thế giới; thành lập quỹ bảo hiểm cà phê xuất khẩu…
