Tốc độ phát triển cao su tại Việt Nam tăng rất nhanh. Trong khi đó, thị trường Trung Quốc chiếm tới hơn 50% lượng cao su XK của Việt Nam.
Để mở rộng thị trường sang các nước khác, nhiều DN đầu tư rất lớn xây dựng NM SX mủ cao su ly tâm (latex) và cao su hỗn hợp (compound) với hi vọng mở rộng thị trường…
Thế nhưng việc mở rộng thị trường XK cao su đang gặp muôn vàn khó khăn vì thuế XK 3% cùng với thuế bảo vệ môi trường áp lên bao bì nhựa đóng gói cao su nguyên liệu. Hàng loạt nhà máy phải đóng cửa, công nhân mất việc làm.
Nhà máy chế biến cao su triệu đô đóng cửa
Năm năm trước, Cty CP XNK tổng hợp Bình Phước đầu tư xây dựng một NM SX mủ cao su ly tâm gồm 8 máy ly tâm nhập của Đức cộng với chi phí đầu tư nhà xưởng khoảng 1,5 triệu USD. Nhà máy này vận hành rất tốt. Hàng năm Cty XK 50.000 tấn cao su, đưa kim ngạch XK đạt 200 triệu USD trong năm 2011.
Nhưng từ đầu năm 2012 đến nay tình hình đã đổi khác. Nhà máy SX cao su ly tâm phải đóng cửa, tạm ngưng XK. Hơn 50 công nhân làm việc trong NM này phải nghỉ việc. Tình trạng trên diễn ra sau khi Bộ Tài chính ban hành Thông tư 145/2011 quy định áp thuế 3% lên sản phẩm cao su ly tâm và cao su hỗn hợp. Bên cạnh đó, việc áp thuế môi trường lẫn bao bì vì XK cao su làm giá thành sản phẩm cao su tăng, Cty khó XK cao su.
Ông Đồng Minh Toàn, Tổng Giám đốcCty CP XNK tổng hợp Bình Phước, cho biết: “Với mức thuế này, sản phẩm trong nước tăng giá thêm 100USD/tấn. Trong điều kiện giá cao su xuống thấp còn 2.600-2.700 USD/tấn (giảm 50% so với năm 2011), việc áp dụng mức thuế trên làm đội giá thành lên khiến sản phẩm XK trong nước không thể cạnh tranh với sản phẩm cùng chủng loại của Malaysia, Thái Lan, Indonesia. Do đó, DN làm không nổi, phải đóng cửa NM và quay sang xuất mủ cao su cốm với giá trị thấp, lại bị lệ thuộc thị trường Trung Quốc. Tình trạng này để lại hậu quả rất lớn vì với số lượng hàng trăm DN dừng SX hai sản phẩm cao su ly tâm và cao su hỗn hợp sẽ khiến hàng nghìn công nhân bị mất việc làm, mất một nguồn ngoại tệ lớn cho Nhà nước”.
Cty TNHH Hưng Thịnh (Tây Ninh) cũng rơi vào hoàn cảnh tương tự. Cuối năm 2011, Cty đầu tư xây dựng phân xưởng chế biến cao su ly tâm trên 400.000 USD. Khi NM hoàn thiện cũng là lúc sản phẩm cao su ly tâm bị áp thuế 3% nên NM nằm trùm mền luôn vì sợ ra sản phẩm sẽ bị lỗ. Ông Nguyễn Quang Hợp – Tổng Giám đốc Cty TNHH Hưng Thịnh dẫn chúng tôi đến xưởng chế biến mủ cao su hỗn hợp đã ngưng hoạt động từ đầu năm đến nay do bị đánh thuế XK. Trước đây, NM vận hành liên tục với công suất 1 tấn mủ/giờ và có 50 công nhân làm việc liên tục 10 giờ/ngày mới đủ hàng giao cho khách. Nay mọi chuyện đã khác. Xưởng chế biến này đóng cửa im ỉm. Toàn bộ công nhân mất việc làm.
Ông Hợp rất bức xúc trước việc không công bằng khi đánh thuế xuất khẩu cao su, trong khi các DN nước ngoài trong khu chế xuất không phải chịu thuế XK. Từ đó dẫn đến các DN trong nước thua thiệt không SX các mặt hàng mủ ly tâm, mủ hỗn hợp, không mở rộng được thị trường…
Theo ông Lê Bá Thọ, Trưởng phòng kinh doanh Cty CP Cao su Tây Ninh, lâu nay, Cty có thế mạnh SX mủ ly tâm với 70% sản lượng XK và được bạn hàng quốc tế tín nhiệm. Với sản lượng trong năm nay khoảng 13.000 tấn mủ cao su, dự kiến khoản thuế XK DN phải đóng tới 11 tỷ đồng. Do đó, Cty phải giảm sản lượng mủ ly tâm và chuyển sang làm mủ cốm. Năm nay, mục tiêu của Cty là sản lượng mủ ly tâm XK đạt 60% nhưng giờ này chỉ đạt sản lượng 30-40%. Vậy mà, mấy tháng đầu năm nay, Cty đã phải đóng hơn 3 tỷ đồng tiền thuế XK.
Chưa hết, các DN XK cao su còn gặp rất nhiều khó khăn do tác động của việc áp thuế bảo vệ môi trường lên sản phẩm bao bì nhựa PE bao gói cao su nguyên liệu. Ông Đồng Minh Toàn đã làm một phép tính cho thiệt hại của DN: Một tấn cao su XK cần 30 bao bì nhựa (khoảng 1,5 kg). Với sản lượng XK 50.000 tấn như năm 2011, Cty sử dụng tới 75 tấn bao bì PE. Mỗi tấn bao bì áp thuế 40 triệu đồng thì chi phí Cty phải trả mỗi năm trên 3 tỷ đồng. Mức thuế này làm tăng giá thành sản phẩm, mất tính cạnh tranh làm cao su Việt Nam khó bán.
Nên miễn thuế xuất khẩu cao su
Các chuyên gia cao su đều khẳng định rằng, lượng bao bì nhựa đóng gói thường được đưa vào luyện hỗn hợp với cao su làm thành sản phẩm. Vì thế, các bao bì nhựa đóng gói không xả thải ra môi trường. Hơn nữa, hơn 80% sản phẩm cao su dành cho xuất khẩu thì những tác động môi trường (nếu có) cũng không tác hại môi trường trong nước.
Mức thuế xuất khẩu cao su ly tâm và cao su hỗn hợp được áp dụng từ tháng 12-2011 với lý do là tăng thuế để khuyến khích ngành chế biến cao su trong nước thay vì XK cao su thiên nhiên như hiện tại. Tuy nhiên, các DN cho rằng, việc áp thuế như thế là không phù hợp vì cao su thiên nhiên được Nhà nước khuyến khích XK. Việc áp thuế suất như vậy vô hình chung làm giảm tính cạnh tranh sản phẩm XK của DN trong nước.
Theo ông Trần Ngọc Thuận – Chủ tịch Hiệp hội Cao su Việt Nam, Hiệp hội đã có văn bản gửi Bộ Công thương, Bộ Tài chính đề nghị miễn áp thuế suất XK 3% trên chủng loại cao su tự nhiên là cao su ly tâm (latex) và cao su hỗn hợp (compound) gây khó khăn cho DN. Việc đánh thuế đã làm tăng giá thành hai chủng loại chịu thuế nói trên, làm giảm lợi nhuận của DN, gây thua lỗ. Bên cạnh đó, mức thuế này còn tạo bất bình đẳng giữa DN trong khu chế xuất và ngoài khu chế xuất vì DN trong khu chế xuất không phải chịu thuế XK 3%.
Theo đó, DN trong nước có xu hướng ngừng hoặc giảm SX cao su ly tâm và cao su hỗn hợp. Điều này ảnh hưởng đến chiến lược đa dạng hóa cơ cấu chủng loại cao su XK của cao su Việt Nam. Để tạo điều kiện cho DN cao su tiếp tục mạnh dạn đầu tư tăng sản lượng, mở rộng thị trường, đa dạng hóa chủng loại và tăng kim ngạch cao su XK, Hiệp hội Cao su Việt Nam cũng đã gửi kiến nghị Bộ Tài chính xem xét cho miễn thuế bao bì PE đóng gói cao su vì không làm tổn hại môi trường trong nước.
