Hiện nay phần lớn diện tích cà phê ở Tây Nguyên đang bước vào thời kỳ “lão hóa” và đang đe dọa đến sự ổn định của ngành cà phê Việt Nam. Điều nghịch lý là hiện Viện Khoa học kỹ thuật nông – lâm nghiệp Tây Nguyên đã lai tạo được nhiều giống cà phê tốt nhưng việc thay thế, tái canh cây cà phê này đang gặp phải rất nhiều trở ngại.
Theo số liệu từ Viện KHKT nông-lâm Tây Nguyên, khoảng 30% tổng diện tích trồng cà phê hiện nay của cả nước đã già cỗi và cần phải tái canh, tập trung chủ yếu tại Đắk Lắk và Lâm Đồng, cần phải thay thế trong vòng 5 đến 10 năm tới.
Đắk Lắk là tỉnh có diện tích, sản lượng cà phê vối lớn nhất nước, với trên 185.000 ha, sản lượng hàng năm đạt từ 380.000 tấn cà phê nhân trở lên. Tuy nhiên, theo Sở NN&PTTN tỉnh, hiện nay Đắk Lắk có trên 51% diện tích cà phê có độ tuổi trên 15 tuổi, nên trong 5-10 năm nữa, cà phê sẽ bị “lão hóa”, hết chu kỳ kinh doanh cho hiệu quả cao, phải cưa đốn, phục hồi, hoặc trồng tái canh. Dự báo được tình hình, hiện Đăk Lăk đã xây dựng 4 vườn nhân chồi, cây giống ghép tại các huyện Cư M’gar, Krông Pắk, Trung tâm Giống cây trồng vật nuôi tỉnh, Viện KHKT nông – lâm nghiệp Tây Nguyên, đáp ứng yêu cầu cây giống, chồi ghép cho các địa phương, doanh nghiệp cải tạo, làm trẻ hóa lại vườn cà phê. Các dòng cà phê vối chọn lọc như TR4, TR5, TR6, TR7, TR8, TR9, TR11, TR12 và TR13 do Viện lai tạo đã được Bộ NN&PTTN công nhận. Đây là những giống cà phê cho năng suất cao, kích cỡ hạt lớn (tỷ lệ hạt R1 trên sàng 6,5mm) đáp ứng tốt yêu cầu xuất khẩu, kháng bệnh gỉ sắt cao, chín muộn tránh được bất lợi về mùa mưa trong thời gian thu hoạch.
Tuy nhiên, hiện toàn tỉnh có khoảng 180.500 hộ trồng cà phê, trong đó số hộ có quy mô dưới 0,5 ha chiếm khoảng 35% (hơn 63.000 hộ), hộ có quy mô diện tích từ 0,5 ha đến dưới 1ha chiếm khoảng 34% (khoảng 61.000 hộ) và quy mô diện tích từ 1ha đến 2 ha gần 24% số hộ, còn lại từ 2 ha trở lên chỉ có gần 13.000 hộ. Việc sản xuất cà phê của tỉnh có quy mô nhỏ lẻ mang tính chất nông hộ là chủ yếu, do vậy nếu nông dân cưa đốn để “trẻ hóa”, tái tạo lại cây cà phê sẽ mất đi sản lượng thu hoạch hàng năm, ảnh hưởng đến đời sống của chính gia đình họ. Ông Lê Văn Bá xã Ea Nhôn, huyện Buôn Đôn cho biết: “Hiện gia đình tôi có 4 ha cà phê trong đó có tới gần 2ha cà phê đã trồng trên 15 năm rồi. Tôi rất muốn chặt bỏ để trồng cây mới, nhưng giờ mà chặt bỏ đi thì nhà tôi sẽ mất đi khoản tiền thu từ diện tích cà phê này, lấy đâu tiền trang trải cuộc sống hàng ngày. Trồng cây mới ít nhất 4 -5 năm mới cho thu hoạch lại”.
Thiết nghĩ, để đón đầu khắc phục thực trạng cây cà phê bị “lão hóa” trên diện rộng, kinh doanh cho hiệu quả cao, giữ vững ổn định sản lượng, năng suất cho ngành cà phê Tây Nguyên nói riêng và ngành cà phê Việt Nam nói chung, ngoài việc vận động bà con thay thế những cây già cỗi bằng các giống mới cho năng suất, sản lượng cao thì về lâu dài Nhà nước, nhất là doanh nghiệp kinh doanh sản xuất cà phê cũng cần có chính sách hỗ trợ để nông dân cưa đốn để tái tạo lại cây cà phê kịp thời.
Được biết, hiện tỉnh Đắk Lắk đã và đang triển khai thực hiện đề án Phát triển cà phê bền vững đến năm 2015 và định hướng đến năm 2020 với tổng đầu tư 1.647 tỷ với mục tiêu nhằm duy trì ổn định 150.000ha, sản lượng đạt bình quân 400.000 tấn/niên vụ; tăng tỷ lệ cà phê bột, cà phê hòa tan; 100% diện tích cà phê trong vùng quy hoạch được tưới chủ động, xây dựng thêm 10.000 m3 kho bảo quan, sân phơi; kim ngạch suất khẩu hàng năm đạt 700 triệu USD…
Nếu tái canh thì phải mua giống cây ghép mới tạo điều kiện làm giàu cho các cơ sở cung cấp giống- Một nghịch lý khi sản lượng cà phê càng tăng thì bà con nông dân càng bị ép giá do cung vượt cầu? Vậy thì tốt hơn hết là hãy ổn định lại mức giá cho bà con nông dân yên tâm rồi mới tính đến việc cải tạo vườn cây. Vì có cải tạo được vườn cho năng suất cao thì chi phí cao nhân công thuê mướn nhiều mà giá thành lại quá thấp thành ra không nên chạy theo sản lượng nhiều nữa. Thà thu 5 tấn/1ha giá cao còn hơn thu 5-7 tấn trên hecta mà giá cũng chỉ tương đương.
Viết gì đây ơi nhà báo.
-Có khoảng 180.500 hộ trồng cà phê, trong đó số hộ có quy mô dưới 0,5 ha chiếm khoảng 35% (hơn 63.000 hộ), hộ có quy mô diện tích từ 0,5 ha đến dưới 1ha chiếm khoảng 34% (khoảng 61.000 hộ) và quy mô diện tích từ 1ha đến 2 ha gần 24% số hộ…
-Ông Lê Văn Bá xã Ea Nhôn, huyện Buôn Đôn có 4 ha cà phê trong đó có tới gần 2ha cà phê đã trồng trên 15 năm rồi… muốn chặt bỏ để trồng cây mới, nhưng giờ mà chặt bỏ đi thì… lấy đâu tiền trang trải cuộc sống hàng ngày. Trồng cây mới ít nhất 4 -5 năm mới cho thu hoạch…
Ông Bá có đến 4 ha mà ko cải tạo được thì 93% số hộ có diện tích ít hơn biết phải làm sao để sống hở nhà báo?
Thông qua việc thu thuế, lệ phí xuất khẩu cà phê, Nhà nước cần có chính sách cụ thể như cấp chồi giống cho nông dân phục hồi, trẻ hóa, tái canh… vườn cà phê của mình.
Tiền nhà nước chi ra nhiều nhưng đi đâu hết nhà nông chẳng được gì!
Khi tái canh hay trẻ hóa vườn cây không nên làm một lần mà chia ra 3-4 lần, như vậy bà con vẫn có cafe để thu và phục vụ cho công việc tái canh. Cây cafe khi ghép thay tán( trẻ hoá) do tận dụng được bộ rễ cũ nên phát triển rất nhanh nên chỉ cần 2 năm là sản lượng có thể đạt 4-5 tấn/ha.