Thời gian gần đây, giá mủ cao su tại các tỉnh Tây Nguyên liên tục tăng cao, khiến người dân nhiều địa phương trên địa bàn tỉnh Đắk Lắk ồ ạt phá rừng, chặt bỏ cà phê, điều và nhiều diện tích cây trồng khác để chuyển sang trồng cao su.
Cao su là loại cây trồng khó tính, đòi hỏi phải trồng ở những vùng đồi cao, có tầng đất sâu, độ thoát nước tốt, đặc biệt là phù hợp với điều kiện khí hậu của từng vùng. Song, do nhận thấy lợi nhuận kinh tế cao từ cây cao su đã được trồng ở nhiều vùng trong tỉnh, không ít người dân hiện nay cũng đang đổ xô trồng loại cây này khiến diện tích cao su Đăk Lăk đang tăng lên nhanh chóng.
Tại huyện Cư Mgar, với tổng diện tích cao su trên 8.100 ha thì có 68 ha trồng mới từ năm 2010 đến nay. Phần lớn diện tích mới đều được người dân chuyển đổi từ các rẫy cà phê, điều và vườn cây ăn quả. Họ trồng tập trung trên diện tích lớn hàng chục ha tại các xã Ea H’Đing, Ea Kiết, Cư Suê… có hộ tự đứng ra trồng riêng 1- 3 ha, nhiều gia đình ít vốn hơn thì lập thành nhóm 3- 5 hộ có đất liền kề, cùng hỗ trợ nhau đầu tư trồng cao su tiểu điền.
Anh Hoàng Văn Sơn ở xã Ea H’Đing cho biết: “Việc đầu tư chăm bón cho cây cà phê, điều rất vất vả mà năng suất thấp, giá cả trên thị trường lại bấp bênh, trong khi đó, để chăm sóc một vài hecta cao su khá nhẹ nhàng, giá mủ luôn tăng cao. Vì vậy, gia đình tôi đã chuyển đổi những diện tích cây trồng trên sang trồng cao su với mong muốn có lợi nhuận cao, ít rủi ro về sâu bệnh và thời tiết…”. Tại huyện Buôn Đôn, không ít người dân có đất ở các xã Tân Hòa, Krông Na, Ea Nuôl, Ea Bar… cũng đang đổ xô đầu tư trồng mới nhiều diện tích cao su tiểu điền, đồng thời liên kết đất với các doanh nghiệp có dự án trồng cao su trên địa bàn để thực hiện trồng quy mô lớn.
Việc trồng cao su tự phát, mang tính phong trào như hiện nay đã và đang bộc lộ nhiều hạn chế, tiềm ẩn những nguy cơ đáng lo ngại. Bên cạnh việc người dân phá rừng lấy đất để trồng các loại cây ngắn ngày thì nhiều hộ có rẫy gần rừng cũng đang lấn chiếm đất rừng để trồng cao su. Điều đó đã xảy ra tại xã Tân Hòa (huyện Buôn Đôn), khi nghe thông tin về việc quy hoạch dự án trồng, bảo vệ và chăm sóc rừng trên địa bàn, người dân đã đổ xô đưa các loại cây giống vào đất dự án để trồng đón đền bù, trong đó có cả những diện tích đất rừng chưa sử dụng cũng bị người dân chiếm dụng để trồng cao su. Hay nhiều diện tích rừng tại các huyện Ea Hleo, Ea Súp, Cư Mgar… cũng bị lấn chiếm và tàn phá để lấy đất canh tác loại cây này.
Bên cạnh đó, việc góp đất để liên kết trồng cao su với các công ty có dự án tại địa bàn cũng đang khiến người dân “khóc dở mếu dở”, bởi khi thành lập các dự án quy hoạch để trồng cao su, nhiều doanh nghiệp đã kêu gọi người dân địa phương góp thêm đất để liên kết trồng cao su, tuy nhiên cũng thường xảy ra tình trạng tranh chấp về nguồn gốc đất, hoặc khi tham gia liên kết thì các doanh nghiệp trên không đủ điều kiện triển khai dự án nên đành bỏ dở…
Thực trạng trên cũng đang gây ra nhiều áp lực đối với ngành nông nghiệp Đăk Lăk, như việc người dân phá bỏ nhiều diện tích cây trồng lâu năm khác để trồng cao su tiểu điền không theo quy hoạch của địa phương, ảnh hưởng không nhỏ đến đời sống kinh tế của người dân. Do chạy theo phong trào nên một số bà con vội vàng trồng cao su trên những vùng đất không phù hợp, tầng đất mỏng, độ dốc cao, độ lạnh, khô hạn lớn… gây nguy hại cho cây trồng. Ngay như vụ trồng mới năm nay (bắt đầu từ tháng 6), do khan hiếm cây giống nên nhiều hộ vét cả những loại cây không rõ nguồn gốc để trồng, cộng với thiếu kỹ thuật trồng cao su nên cây kém phát triển, thân cây cong, vênh. Còn những diện tích cao su mới trồng từ 4- 4,5 năm, chưa đủ tuổi thu hoạch mủ nhưng một số bà con đã tiến hành khai thác, cạo mủ quá cường độ, cạo lặp, vì thế tỉ lệ cây khô miệng cạo hiện khá phổ biến.
Ông Phan Hùng Cường, Phó trưởng phòng Trồng trọt (Sở NN- PTNT) tỉnh, khuyến cáo: Để trồng cao su đem lại hiệu quả cao, trước hết người dân cần nắm vững kỹ thuật trồng, chăm sóc và khai thác mủ hợp lý; tránh tình trạng trồng ồ ạt, thiếu sự quy hoạch mà phá bỏ những diện tích rừng, cây trồng khác đang cho lợi nhuận, bởi cây cao su từ lúc trồng đến khi khai thác mủ phải mất khoảng thời gian khá dài (từ 5- 6 năm), trong khi đó việc đầu tư chăm sóc khá tốn kém trong khoảng 4- 6 năm đầu, chưa kể, giá mủ cao su trên thị trường những năm gần đây có cao nhưng tăng giảm thất thường, vì vậy bà con phải cân nhắc kỹ trước khi đầu tư vào loại cây này.
Theo số liệu từ Sở Nông nghiệp và Phát triển nông thôn Đak Lak, từ năm 2010 đến nay toàn tỉnh đã trồng mới được trên 7.000 ha cao su, nâng tổng diện tích cao su của tỉnh lên trên 33.000 ha, trong đó cao su ở độ tuổi khai thác mủ chỉ trên 19.000 ha, tập trung tại các huyện Ea Súp, Buôn Đôn, Ea H’leo, Cư M’gar…
